Wat klopt er van veelgehoorde uitspraken die online rondgaan over de zon en smeermiddelen? Jullie vroegen je af of je door zonnebrand hormoonschade kan oplopen, hoe zontolerantie werkt en of bronzing-producten gevaarlijk zijn. Dit en meer legden we voor aan Elsemieke Plasmeijer, dermatoloog aan het Antoni van Leeuwenhoek.
Op TikTok delen sommige influencers filmpjes waarin ze ‘trainen’ om in de zon te zitten. ‘We zijn geboren om in de zon te zijn’, beweren ze. De algemene gedachte: als je je huid met een schema laat wennen aan de zon, hoef je je daarna niet meer in te smeren. Maar werkt zonnetraining? Dermatoloog Plasmeijer: “Nee, je kunt niet voldoende zontolerantie opbouwen om geen zonnebrand te hoeven gebruiken.”
Zontolerantie beschermt niet tegen verbranden
“Het idee van zontolerantie is dat wanneer je je huid een beetje ‘voorbruint’, je lichaam een pigmentlaag opbouwt die je een natuurlijke bescherming zou geven tegen verbranding of huidkanker”, vervolgt Plasmeijer. “Maar dat is niet zo. Op het moment dat je bruin wordt, en je huid dus meer pigment aanmaakt, komt die bescherming overeen met SPF 4, een extreem lage zonnebrandfactor. Zontolerantie kan je dus niet volledig tegen de effecten van de zon beschermen.”
“Daarnaast weten we steeds beter dat het bruin worden van de huid een soort stressreactie is op de zon”, zegt Plasmeijer. “Het feit dat je huid meer pigment aanmaakt, is een gevolg van dat er DNA-schade optreedt door UV-straling. Niet alleen verbranden is dus slecht, maar bruin worden op zich zou je eigenlijk ook niet moeten nastreven.”
Hormoonverstoring door zonnebrand?
Een andere claim die de ronde doet, is dat stoffen in zonnebrand een hormoonverstorend effect kunnen hebben. Bijvoorbeeld dat de filters die worden gebruikt in zonnebrand invloed kunnen hebben op de vruchtbaarheid, menstruatieklachten en borstvoeding bij vrouwen.
Dermatoloog Plasmeijer is hier duidelijk over: “Nee, in de Europese Unie zijn alle echt hormoonverstorende stoffen verboden. Voor zover er stoffen in de filters van zonnebrand zitten die invloed zouden kunnen hebben op je hormonen, gebruik je dat in zulke kleine hoeveelheden op je huid, dat dit geen effect op je gehele lichaam - en dus je hormonen - kan hebben.”
De werking van zonnebrand in water
Blijft zonnebrand werken als je het water in gaat? Plasmeijer: “Water reflecteert UV-straling. Dus als je in het water zwemt, of bijvoorbeeld op een boot zit, dan kun je tot wel zes keer zoveel UV op je huid krijgen, dan aan land.”
“In of op het water blijft zonnebrand wel werken”, vervolgt Plasmeijer. “Maar je hebt altijd te maken met wrijving door het water. En als je je na het zwemmen afdroogt, wrijf je het grotendeels ook weer van je huid af. Waterproof zonnebrand bestaat dus niet. Het is daarom altijd verstandig om je opnieuw in te smeren zodra je uit het water komt.”
Wees ook niet te zuinig en smeer zonnebrand dikker dan je gewend bent, adviseert Plasmijer. “Officieel moet je een theelepel per lichaamsdeel smeren, en zouden we 7 theelepels voor een heel lichaam moeten gebruiken. Als je dat echt doet, haalt je fles het einde van het zomerseizoen nooit.”
Sneller bruin met bronzing zonnebrand?
Een andere vraag waar jullie benieuwd naar waren: hoe werkt bronzing zonnebrand precies? En kan het kwaad om dit te gebruiken? “Het bevat een stofje dat wordt toegevoegd aan de crème, vaak bètacaroteen, dat ook in wortelen zit”, legt Plasmeijer uit. "Hierdoor krijg je een soort oranje gloed."
“Bètacaroteen als stof is op zich onschadelijk”, vervolgt ze. “Het nadeel is alleen dat je wel UV-straling nodig hebt om de stof aan het werk te zetten, waardoor het omgezet wordt in een vorm van kunstmatig pigment. Je wordt ermee dus sneller bruin, maar je moet er wel voor in de zon gaan liggen.”
‘Bruin worden zou geen doel moeten zijn’
En dat laatste is volgens Plasmeijer het grootste probleem. “Bruin worden zou eigenlijk geen doel meer moeten zijn, als het aan dermatologen ligt. Als je graag bruin wilt zijn, krijg je ook alles wat erbij hoort, zoals de kans op DNA-schade en huidkanker. Dus dat maakt bronzing zonnebrand voor ons een lastig product.”
Op TikTok wordt beweerd dat je de oranje gloed ook kunt krijgen door heel veel wortelen te eten. “Het aantal wortelen dat je moet eten om hetzelfde resultaat te krijgen, is bizar”, lacht Plasmeijer. “Theoretisch gezien, je kunt de stof ook in pillen krijgt, kan het wel. Je kunt jezelf dus oranje eten, maar echt gezond zul je er niet uitzien.”
Weren, kleren en smeren
Dermatoloog Plasmeijer benadrukt dat zonnebrand niet de enige manier is om je te beschermen tegen de zon. “Weren, kleren en smeren zijn mijn advies. Oftewel: uit de zon blijven op de momenten dat er veel UV in de lucht is (in de zomer tussen 10:00 en 18:00 uur, met een piek rondom het middaguur), bescherm je huid met bedekkende kleding – denk ook aan UV-pakjes – en zorg ervoor dat je de delen van je huid die je niet kunt bedekken dik en vaak genoeg insmeert met een goede zonnebrand.”
Ook als de zon niet per se schijnt, stelt Plasmeijer. “Als dermatologen zouden we graag zien dat mensen er een gewoonte van maken zich dagelijks in te smeren. In Nederland denken we vaak dat we minder hoeven te smeren, omdat de kracht van de zon meestal wel meevalt, zeker op bewolkte dagen. Daardoor is ons gedrag verkeerd. Als het eindelijk weer mooi weer is, gaan we als Nederlanders direct ongesmeerd het terras op of lange stukken fietsen. We denken dat we dan niet zo snel verbranden, omdat we niet aan het zonnen of bakken zijn.”
“Terwijl in landen waar de zon veel vaker tevoorschijn komt, mensen zich daarop aanpassen. Je doet dingen vroeg in de ochtend en zit ’s middags in de schaduw of binnen. De UV-index is dus altijd leidend: als die drie of hoger is, moet je echt smeren.”
Bekijk hieronder ook het interview met Plasmeijer:
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Ontvang iedere week onze beste verhalen in je mailbox.
