Inwoners van Zuid-Limburg met mijnschade kunnen die schade moeilijk verhalen. Van alle meldingen die inwoners hebben gedaan van schade, komt maar een klein aantal mensen in aanmerking voor een vergoeding. En dat terwijl er nog steeds nieuwe schadegevallen bij komen.
“Kijk hier loopt een scheur van boven naar beneden, helemaal tot in de vloer”, zegt Mark Boesten. Zijn ouderlijk huis in Oirsbeek heeft flink wat schade. En het wordt steeds erger, zegt hij. “Maar waar kan ik terecht?”, vraagt hij zich af. En Boesten is niet de enige.
Meerdere bezoekers van de pop-up redactie in Heerlen, de tijdelijke redactie van Pointer op steeds een andere plek in het land, zitten met hetzelfde probleem. Zij hebben last van verzakkingen, deuren die niet meer sluiten, ondergelopen kelders of grote scheuren in de muur. Mijnschade ontstaat onder meer door het verzakken van mijnschachten.
Bewoners kunnen mijnschade melden bij het Calamiteitenfonds Mijn(water)schade. Probleem is dat dit fonds alleen mag uitkeren bij zware schade, wanneer de veiligheid van wonen in het geding is.
Nog steeds geen schaderegeling voor Limburg
Jan de Wit, voorzitter van het Calamiteitenfonds, vertelt dat hij daardoor flink wat aanvragen heeft moeten afwijzen. “Onze regeling is heel beperkt, wij kunnen alleen de ernstigste gevallen helpen.” Zijn fonds heeft dat sinds de oprichting in 2016 in 25 gevallen gedaan. Uit cijfers die Pointer bij zeven mijnbouwgemeenten opvroeg blijkt dat er sinds 2015 een veelvoud (416 meldingen) aan mijnbouwschade bij gemeenten gemeld is.
De Wit schat dat het probleem van mijnbouwschade veel groter is dan tot nu toe gedacht: “Naar schatting hebben 10.000 huizen schade opgelopen.” De Wit pleit voor een landelijke regeling voor al die andere gevallen die hij niet kan helpen. Zo’n regeling is in 2015 al beloofd vanuit de Rijksoverheid, maar is nog steeds niet van de grond gekomen.
Staatssecretaris Hans Vijlbrief laat weten dat een regeling in de maak is. Voor Tweede Kamerlid Agnes Mulder (CDA) moet daar haast mee gemaakt worden. “Iedereen die schade heeft door mijnbouw moet dat vergoed krijgen en dat is nu niet zo.” Mulder heeft Kamervragen gesteld.
UPDATE (17 februari)
De regering gaat ook kleinere mijnbouwschade in Zuid-Limburg vergoeden, schrijft staatssecretaris Hans Vijlbrief in antwoord op Kamervragen van Agnes Mulder (SP). Zij stelde de vragen naar aanleiding van onderzoek van Pointer Regio. Medio dit jaar worden de eerste schademeldingen in behandeling genomen. "Dit betekent, dat wanneer een schadegeval is veroorzaakt door de voormalige steenkoolwinning, het ministerie de schade aan de burger zal vergoeden", schrijft Vijlbrief. "Vervolgens zal het ministerie het bedrag claimen bij een rechtsopvolgers indien deze nog bestaat."
‘Gaat nog decennia zo door’
En dan ontstaat er ook nog eens nieuwe schade. Naast mijnschade door het verzakken van mijnschachten, is er een nieuw probleem is bijgekomen. Het water in de mijnen, dat sinds 1994 niet meer weggepompt wordt, komt omhoog. Waar stijgend mijnwater de grond omhoog drukt, ontstaan scheuren in huizen.
Dit opstuwende water is een probleem, zegt inspecteur-generaal Theodoor Kockelkoren van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Toch is de afwikkeling van de mijnschade niet goed geregeld, zo meent hij. En dat terwijl Limburg rekening moeten houden met nog meer schade. “Dit gaat nog decennia zo door”, zegt Kockelkoren.
Wie pakt de verantwoordelijkheid?
Het Staatstoezicht op de Mijnen vindt ook dat de schadeafhandeling van mijnschade beter geregeld moet worden. Probleem is volgens Kockelkoren dat niemand echt de verantwoordelijkheid pakt. Een aantal mijnbedrijven bestaan al niet meer en andere mijnbouwbedrijven beroepen zich jaren na de sluiting van de mijnen in 1974 op verjaring.
Bovendien is de Rijksoverheid langzaam met een schaderegeling. “Er moet echt haast mee gemaakt worden”, zegt Kockelkoren. Hij krijgt daarbij bijval van burgemeester Roel Wever van Heerlen, die wil gaan lobbyen in Den Haag om er meer druk achter te zetten. Tot die tijd blijft Wever sceptisch en heeft hij er weinig vertrouwen in dat die regeling er snel komt.
Luister naar de uitzending vanuit het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen:
Oude mijnstreek Limburg wordt het nieuwe Groningen
Gevaar mijnschachten
Het Staatstoezicht op de Mijnen maakt zich nog meer zorgen. Zo is ook niet altijd duidelijk of oude mijnschachten nog een gevaar voor inwoners kunnen zijn. “We weten niet eens van alle historische schachten waar ze zitten, dus ook niet waar de kwetsbare punten zitten”, zegt Kockelkoren. In het verleden zijn sinkholes, enorme gaten in de bodem, ontstaan vanwege ondiepe historische mijnschachten: zo verzakte winkelcentrum t’ Loon in het centrum van Heerlen in 2011.
Gemeenten moeten daarom goed in kaart brengen waar mijnschachten zitten en welke risico’s deze met zich mee brengen. Roel Wever, burgemeester van Heerlen, erkent dat zijn gemeente voor de sinkhole bij t’ Loon weinig rekening hield met nieuwbouw boven kwetsbare mijnschachten. “Nu proberen we er wel rekening mee te houden want je weet dat je anders op termijn mensen met schade opzadelt.”
En van de mijnschachten die wel in kaart zijn gebracht, weten inwoners vaak zelf niet eens of ze boven een oude mijnschacht wonen, blijkt uit ons buurtonderzoek in Heerlen. “Dat is een belangrijk probleem”, zegt Kockelkoren. Er is een informatiecentrum, maar die is alleen voor overheden. Burgers kunnen daar niet terecht, tot frustratie van Kockelkoren: “Zorg nou dat dit publiek toegankelijk is.”
