Voor ons onderzoek naar hoe moeilijk het is om gezond op te groeien, maakten we een TikTok-account als 13-jarige en gingen we een uur scrollen. Atten, shotjes maken, drankspelletjes… We kwamen van alles tegen:

Ook spraken we met een groep tieners over hoe zij omgaan met alcohol. Derdeklasser Anna vertelde dat het een makkie is om aan alcohol te komen: “Ze vragen nooit om een ID”. Het lijkt een publiek geheim onder jongeren dat alcohol laten bezorgen simpel is. We besluiten zelf de proef op de som te nemen en vragen Milou (12) om alcohol te bestellen via Gorillas en Flink en hangen een camera in de appelboom. Kijk hier wat er gebeurt:

Het lijkt inderdaad een makkie voor een twaalfjarige om aan alcohol te komen. En Milou is niet de enige bij wie het zo gaat: onderzoeksbureau Ecorys zette in opdracht van VWS een enquête uit om meer zicht krijgen op de alcoholverkoop op afstand. In hun rapport lezen we dat slechts 15 procent van de jongvolwassenen bij levering of ophalen gecontroleerd is op de leeftijd. Maar: dit mag dus niet. Volgens artikel 20 van de Alcoholwet is het namelijk verboden om alcohol te verkopen aan iemand jonger dan 18 jaar. Controleert niemand dit dan?

We vragen het toezichthouder NVWA. Woordvoerder Judith van Kessel laat ons weten dat er twee checks zijn: Bedrijven die alcohol op afstand aanbieden zijn verplicht om ervoor te zorgen dat tijdens het kopen en bezorgen naar de leeftijd wordt gevraagd. Daarnaast moet er bij aflevering op een geldig legitimatiebewijs worden gecontroleerd of het klopt.

Check 1: makkelijk te omzeilen

Milou omzeilt de eerste check door online een andere leeftijd in te vullen. Iets wat kinderen op sociale media platforms bijvoorbeeld ook veelvuldig doen, hoorden we eerder van onderzoeker Eva van Reijmersdal van de Universiteit van Amsterdam.

Van Kessel geeft aan dat de NVWA weet dat de eerste check nu nog makkelijk te omzeilen is en dat ze dit ook hebben aangegeven toen de Alcoholwet werd gemaakt. Van Kessel: ”In een later stadium, wanneer er wettelijke eisen zijn geïntroduceerd voor een meer sluitend leeftijdsverificatiesysteem voor het aankoopmoment, zal het naar verwachting (bijna) niet meer mogelijk zijn om als minderjarige online alcoholhoudende dranken te kopen.” Er komt dus een betere online check op de leeftijd aan volgens de NVWA. Tot die tijd moeten we het vooral hebben van de tweede check: de controle bij de bezorging.

Check 2: niet goed toezicht op te houden

Hoe zit het met die tweede check? De bezorger vraagt Milou niet eens om een legitimatiebewijs? Van Kessel geeft aan dat ze hier niet goed toezicht op kunnen houden omdat dit op heterdaad en ‘achter de voordeur’ gedaan moet worden. Van Kessel: “Dit is lastig te realiseren en niet goed uitvoerbaar met de beschikbare capaciteit, waardoor de NVWA hier (nog) geen toezicht op houdt. Maar het is niet uitgesloten dat de NVWA in bepaalde situaties zal gaan controleren op de leeftijdsgrens bij bezorging.”

Wake up call voor Gorillas

De flitsbezorgers zelf zeggen op papier alles op orde te hebben: je moet online aangeven dat je 18 bent en een legitimatie kunnen laten zien bij bezorging. In de praktijk blijkt het dus alleen anders te gaan. Flink reageert alleen per mail op het experiment met Milou:

“We vinden het vervelend dat er kennelijk bij de bezorging geen controle heeft plaatsgevonden toen jullie een 12-jarige alcohol hebben laten bestellen. Het is niet in lijn met ons beleid en de normale praktijk dat er geen controle heeft plaatsgevonden. We zullen hier opnieuw aandacht voor vragen bij de collega’s.”

Gorillas wil ons wel te woord staan. Deputy General Manager Joost Claessens reageert geschrokken. “We hebben een proces om te voorkomen dat minderjarigen via ons aan alcohol komen, maar het feit dat een meisje van twaalf toch alcohol bestelt, laat zien dat dat niet waterdicht is.”

Hij vindt het een wake up call en gaat bij zijn riders (bezorgers, red.) onder de aandacht brengen dat ze op leeftijd moeten controleren. “Wij willen natuurlijk te allen tijde voorkomen, dat we aan een kind van twaalf alcohol overhandigen.” Dus als Milou over een half jaar weer alcohol bestelt, zal het haar niet lukken bij Gorillas? “We gaan er alles aan doen om dat te voorkomen.”

Van Ooijen komt met stevig pakket

Voorlopig is de praktijk echter dat kinderen overal alcohol kunnen zien en het is dus ook nog makkelijk kunnen kopen. En dat terwijl in het Nationaal Preventieakkoord is afgesproken dat we er met z’n allen naartoe willen dat onder de 18 geen alcohol meer wordt gedronken.

Wat gaat de verantwoordelijk staatssecretaris van Volksgezondheid, Maarten van Ooijen, hieraan doen? Handhaving bij online bestellen is een probleem, erkent Van Ooijen, en ook dat kinderen online alcohol zien, vindt hij dramatisch. Hij wil naar een sluitend systeem en is nu met zijn ambtenaren aan het studeren op oplossingen. Van Ooijen: “In het najaar komen we met een nieuw pakket om alcoholgebruik onder jongeren verder terug te dringen. Dat zal inderdaad stevig moeten zijn om de doelen die we hebben te kunnen halen.”

Meer weten over wat jongeren zien en wat dat met ze doet? Lees hieronder verder of kijk zondag naar onze tv-uitzending (22:10 uur op NPO2).