Ondanks de alom bekende schadelijke effecten van alcohol (meer kanker, meer ongelukken, minder IQ-punten) is drinken in onze cultuur heel normaal. Er wordt volop reclame voor gemaakt en volwassenen hebben het ook vaak over alcohol als iets positiefs en stoers. Niet zo gek dus dat nog steeds bijna de helft van de 12 tot 16-jarigen weleens gedronken heeft.

Hoe moet je als ouder nou omgaan met die dubbele boodschap die de maatschappij jongeren geeft? En: hoe zorg je dat je kind niet drinkt? We verzamelden vijf tips uit gesprekken die we hadden met ouders en deskundigen voor ons onderzoek naar gezond opgroeien.

1. Geef het ze niet zelf

“Toen de kinderen klein waren mochten ze een vingertje in mijn glas dopen om te proeven. Toen ze ouder werden mochten ze, als ze dat wilden een half glas wijn met veel water”, schrijft moeder Cassie ons. “Tegelijkertijd heb ik ze vanaf de basisschoolleeftijd verteld over de gevaren van alcohol. Onder andere, dat het hersencellen aantast, en dat, als je hersenen nog in de groei zijn, die schade 'meegroeit’. Het gevolg is, dat ik nu twee tieners heb, die nooit alcohol drinken, 'omdat ze niet dom willen worden’.”

Voor Cassie pakte het misschien goed uit om de kinderen te laten proeven, de algemene consensus onder gezondheidsdeskundigen is: geen 18, geen alcohol. “Tot hun 24ste zijn de hersenen van kinderen in ontwikkeling en kun je beter geen alcohol drinken. Ons doel is dus: stel het zo lang mogelijk uit”, zegt Ninette van Hasselt van het Trimbos-instituut.
In onze maatschappij is het echter niet makkelijk vol te houden voor jongeren om niet te drinken, weet ook Van Hasselt. Daarom benadrukt ze dat de ‘opvoedsaus’ het belangrijkste is. “Belangrijke ingrediënten van die saus zijn afspraken, in contact blijven en toezicht houden. Dus in gesprek gaan over alcohol en bijvoorbeeld afspreken dat ze zich even melden als ze thuis komen na een feestje. Als je alleen maar regels stelt, zonder die toe te lichten, dan kun je je kind snel kwijt zijn.”

2. Let vooral op je tweede kind

Kinderarts Nico van der Lely strijdt al zijn hele carrière tegen alcoholgebruik door kinderen. Hij zette twaalf alcoholpoli’s op door het hele land en registreert ook welke jongeren daar terechtkomen met een alcoholvergiftiging of letsel door alcoholgebruik. Van der Lely: “Ik zou graag willen dat de politiek daar wat mee doet: kijk nou naar welke kinderen in de problemen komen door alcohol. Of het jongens of meisjes zijn, waar ze wonen, dat het vooral tweedegeborenen zijn. Richt je op die kinderen.”

Huh, zijn het vooral tweedegeborenen? Kan Van der Lely dat verklaren? “Ouders zijn bij de eerstgeborene nog voorzichtig.” De tweede mag dus meer en gaat daar ook verder in? Van der Lely: “Dat blijkt ook uit onderzoeken bij de sport. Bij honkbal in de VS zijn het vaak niet de eerstgeborenen die de meeste honken ‘stelen’.”

3. Vraag de volgende dag altijd hoeveel ze gedronken hebben

Hoe ouder het kind, hoe moeilijker het wordt om ze bij alcohol vandaan te houden. Het zal dus heus gebeuren dat een 17-jarige bier drinkt op een feestje. Wat kun je dan nog doen als ouder? Behalve praten over de gevaren en wat alcohol met je doet, kun je ze bewust maken van hoeveel ze drinken. “Ik vraag in ieder geval altijd aan mijn kinderen na een avondje stappen hoeveel ze gedronken hebben”, vertelt kinderarts Saskia Bouma, zelf moeder van een 17-jarige en een 19-jarige. “Ze weten dat die vraag komt en dat ik als moeder precies zie of ze eerlijk zijn of niet. Dat zal ze toch een natuurlijke rem geven op hoeveel ze drinken.”

4. Vertel écht gênante verhalen over alcoholgebruik

Niks is erger voor puberhersenen dan buiten de groep vallen, horen we van hersenwetenschapper en kinderarts Felix Kreier. Mocht je dus een kind hebben dat je adviezen in de wind slaat en toch aan de drank gaat op feestjes, vertel dan verhalen over alcoholgebruik die je puber écht gênant of afschrikwekkend vindt. “Ik zie ouders weleens een filmpje maken van hun kind als het binnen is gebracht op de eerste hulp vanwege alcoholgebruik”, vertelt Felix Kreier. “Dat is niet gemeen bedoeld; ze willen het kind laten zien hoe hij of zij zich gedroeg in dronken toestand. Bij het zien van het filmpje denkt hun zoon of dochter hopelijk: dat nooit weer.”

5. Wees een visionair en stel alcohol alvast gelijk aan roken

Dan nog een inzicht uit onverwachte hoek, namelijk van Arco Timmermans, bijzonder hoogleraar Public Affairs aan de Universiteit Leiden. Hij deed met collega’s uit Denemarken onderzoek naar de frames waarbinnen bepaalde onderwerpen zich maatschappelijk gezien bevinden. Met andere woorden: hoe er in het algemeen over een onderwerp gedacht wordt. Timmermans: “Wat we zagen is dat roken tegenwoordig in het gevaren-frame zit. De meeste mensen in onze samenleving zien roken als iets ongezonds en gevaarlijks, en zo staat het ook op de politieke agenda.”

En alcohol? Timmermans: “Dat bevindt zich nog grotendeels in het eigen keuze-frame, waar roken twintig jaar geleden ook in zat. Het individu moet maar zelf weten hoe hij met dit verslavende middel omgaat.” Volgens Timmermans is dat het gevolg van de boodschap die bedrijven verkondigen die er geld aan verdienen. “We weten immers hoeveel schade alcohol aanricht aan de volksgezondheid, alleen een sterke lobby kan dan zorgen dat een onderwerp toch niet als iets gevaarlijks wordt gezien.” Een verhelderend inzicht waar je misschien best met je kind over kan praten. Puberhersenen zijn namelijk naast gevoelig voor uitproberen ook heel creatief en leren snel.