Uit cijfers van uitkeringsinstantie UWV blijkt dat de drie NOW-operaties goed zijn geweest voor het baanbehoud van 5,2 miljoen werknemers. Pointer bestudeerde een deel van de toegekende aanvragen (280.000 in totaal) en kwam tot een aantal opmerkelijke conclusies.

Grootaanvragers

Zeker 10 procent van het totaalbedrag van de aanvragen is gedaan door bedrijven die in alle drie de NOW-rondes meer dan 1 miljoen hebben gekregen, veelal horeca- en cateringbedrijven, vliegtuigmaatschappijen, retailers en hotelketens. Daarnaast zijn er ook IT-dienstverleners, bouwconcerns, scheepsbouwers en beursgenoteerde multinationals die aanvragen deden, waaronder de Japanse industriereus Hitachi, het Franse industrieconglomeraat Lagardère, de Franse technologie-multinationaal Atos, de Frans-Nederlandse vliegmaatschappij KLM, de Franse uitzendgigant Adecco en de Neder-Belgische IT-dienstverlener Cegeka. De grootaanvragers kregen in totaal zeker 2 miljard uitgekeerd.

Uit de bestudering van cijfers komt naar voren dat sommige bedrijven baat hebben gehad bij de steun, en zelfs fiks betere resultaten boeken, ondanks de coronacrisis.

Kropman Installatietechniek uit Amstelveen draaide het beste jaar in 5 jaar, zo blijkt uit cijfers van de Kamer van Koophandel. Het bedrijfsresultaat van de installateur met 15 vestigingen steeg in 2020 met 16 procent tot 15,5 miljoen euro.

Kropman kwam in aanmerking voor steun, omdat de omzet in 2020 met meer dan 20 procent terugliep (te weten 21,9 procent: van 204,6 miljoen naar 159,6 miljoen, aldus gegevens uit het jaarverslag).

Het is een extreem voorbeeld van een ‘geslaagde’ reddingsoperatie. Bedrijven kunnen aanspraak maken op de regeling bij een omzetval van tenminste 20 procent. Dat was dus nét het geval bij Kropman.

Sterker uit de crisis

Kropman Installatietechniek, dat 6,1 miljoen euro aan steun ontving voor 913 werknemers, is met de steun sterker uit de crisis gekomen. Uit cijfers komt naar voren dat het eigen vermogen met 6,5 miljoen steeg tot 18 miljoen euro.

Deze toegenomen bedrijfsomvang is het gevolg van het verbod op het uitkeren van dividend aan de aandeelhouders van Nederlandse bedrijven die NOW ontvangen (de nettowinst van Kropman bedroeg 11 miljoen euro). Het bedrijf heeft niet gereageerd op het reactieverzoek van Pointer.

Het voorbeeld van Kropman staat in schril contrast met de situatie van Sandra Verkooy. Verkooy exploiteert in de Haarlemse binnenstad een kledingzaak voor vrouwen: Trend Recipe. Ze kreeg geen euro NOW, ondanks dat ze zware tijden doormaakt en inmiddels al 30.000 euro aan eigen vermogen heeft ingeboet. Ze heeft vier werknemers op een nulurencontract, maar daarvoor geen steun gevraagd.

Weeffout

Dat zij geen NOW krijgt noemt ze “een weeffout”. Verkooy moet voorraden afschrijven en wordt daar niet voldoende voor gecompenseerd, vindt ze. Verkooy meent dat ze wordt ‘gestraft’ voor haar inzet om te overleven. Ze liep met kledingrekjes langs deuren om haar vaste klanten te bedienen en organiseerde in de sneeuw een modeshow bij haar winkel om “nog iets te verdienen”.

Haar omzetval ligt gemeten over het hele jaar ver boven de 20 procent. Toch komt ze niet in aanmerking omdat het meetmoment voor de omzetval in de nazomer viel toen de winkels weer even open mochten en Duitsers massaal in Haarlem gingen shoppen na een dagje strand. “De multinationals met vaste krachten hebben minder last van deze seizoenseffecten. Als je op het juiste moment de deuren sluit, kun je geld verdienen. Het is in zekere zin een bonus op niets doen voor sommigen.”

De situatie zal uiteindelijk toch minder zwart-wit zijn dan in bovenstaande voorbeelden geschetst. De overheid zal een uiteindelijke afrekening maken op basis van ingeleverde cijfers en een deel terugvorderen als blijkt dat in bepaalde periodes het omzetverlies minder dan 20 procent was, of niet overeenkomt met het opgegeven verlies. Op basis van de daadwerkelijke omzetdalingen wordt dan een herberekening gemaakt. Het UWV is begonnen met geautomatiseerde nacalculaties. Van de 140.000 aanvragen van de eerste NOW-regeling moeten 3000 ondernemers correcties uitvoeren omdat de aanvragen niet overeenkomen met de door het ministerie opgestelde regels. Maar handmatige controle is vanwege drukte bij het UWV vooralsnog niet aan de orde, stelt ook het ministerie in een kamerbrief van 22 maart 2021.

Toeslagenaffaire

Johan Wempe, hoogleraar bedrijfsethiek aan de Vrije Universiteit, stelt vraagtekens bij de “lompheid” van de regelgeving. “De eerste NOW was een noodmaatregel om werkgelegenheid te behouden. Dat was prima en nodig. Na een jaar zou je misschien maatwerk kunnen verwachten. Straks zullen er misschien ook mensen zijn die moeten terugbetalen, maar die het geld niet hebben vanwege seizoensfluctuaties. Dan zou het ook kunnen ontaarden in een nieuwe toeslagenaffaire. Dat is de andere kant van het verhaal”, waarschuwt de bedrijfsethicus.

Het ministerie van Sociale Zaken heeft aangegeven dat de criteria voor toekenning niet zullen worden veranderd. In een vorige week naar de kamer gestuurde brief schrijft minister Koolmees dat hij de peildata niet aanpast en dat hij “zeer terughoudend” zal zijn met eventuele verzoeken tot aanpassing van de regeling.

Luister hieronder naar het radio-item over de NOW-regeling, uit de uitzending van 28 maart.