Jongeren drinken te veel frisdrank horen we in onze publicatiereeks VET!, waarin we onderzoeken hoe moeilijk het is om gezond op te groeien. Wethouder Zorg Simone Kukenheim van de gemeente Amsterdam liet jongeren uitgebreid interviewen over hun frisdrankgebruik en vindt dat er veel meer moet gebeuren om ze minder suiker te laten drinken. 

Kukenheim pleit ervoor dat drankjes met veel suiker duurder worden: "Jongeren geven zelf aan dat ze minder frisdrank zullen drinken als de prijs omhoog gaat. Het helpt dus als de prijs van suikerhoudende dranken stijgt, die van gezonde dranken daalt en prijsaanbiedingen op frisdrank verboden worden."

Belastingles

Maar hoe dan? Kan dat überhaupt wel? Dat is een vraag die toch wel een beetje boven de markt hangt, nadat bleek dat een btw-verlaging op groente en fruit ingewikkeld wordt voor de Belastingdienst.

We kloppen aan bij Toon Zom, oud-beleidsmedewerker bij het ministerie van Financiën, voor een lesje suikerbelastingen. Kan hij ons uitleggen wat het kabinet nou eigenlijk zegt?

 “Wat ik lees”, zegt Zom met de bijlage van het coalitieakkoord in de hand, “is dat het kabinet de verbruiksbelasting op alcoholvrije dranken gaat verhogen.” Die belasting, meestal ‘frisdrankbelasting’ genoemd, bestaat al zo’n 50 jaar volgens Zom, en geldt voor vruchtensappen, groentesappen, limonades en mineraalwaters.

Waters? Maar daar zit toch geen suiker in? “Tja, de belasting geldt nou eenmaal voor die dranken. Hij is niet bedacht met de gezondheid van burgers in gedachten, maar om opbrengst binnen te halen voor de schatkist.” Zom leest wel dat mineraalwaters over een tijdje uitgezonderd kunnen worden van de belastingverhoging. “Voorlopig geldt hij echter voor alle frisdranken. Maar bijvoorbeeld weer niet voor zuiveldranken.” 

 Chocolademelk niet duurder

Wacht even. Dus chocolademelk -waar zes suikerklontjes in zit per glaasje- wordt hiermee weer niet duurder? Zom: “Zuivel valt er niet onder. Lightdranken dan weer wel. Ik blijf het ook verwarrend vinden omdat het kabinet de belasting op ‘suikerhoudende dranken’ wil verhogen om iets te doen aan suikerconsumptie.”

Dat is zeker verwarrend. Want het idee is natuurlijk: een suikerrijke drank duurder maken, zodat mensen het minder kopen en minder suikers binnenkrijgen. Zom: “Het is trouwens ook niet gezegd dat zo’n verhoging van de belasting terechtkomt bij het product met de meeste suiker. De fabrikant betaalt de belasting aan de Belastingdienst en berekent de belasting door aan de supermarkt. De supermarkt beslist of een specifieke frisdrank in het schap duurder wordt.” 

Dus als de belasting omhooggaat, wordt een fles cola ook niet per se duurder? Dat lijkt niet echt een slimme belastingmaatregel om mensen gezonder te maken. Hoe zou het dan wel kunnen? Heeft Zom daar nog ideeën over? “De frisdrankbelasting heeft nu één tarief voor alle dranken (ongeveer 9 cent per liter). Het kabinet zou het tarief afhankelijk kunnen maken van het suikergehalte van de drank. Fabrikanten zullen er dan waarschijnlijk voor kiezen om het suikergehalte te verlagen.“

Weet jij hoeveel suiker er in jouw favoriete drankjes zit? Test je suikerkennis:

Suikerbelasting: administratieve nachtmerrie

En hoe zit het met de suikerbelasting die het kabinet op termijn wil invoeren? “Ja, dat is weer heel iets anders: een suikerbelasting”, zegt Zom, “die hebben we gehad tot 1993 en afgeschaft met de komst van de interne Europese markt.” 

Dus we hádden een suikerbelasting, maar die is er juist níet meer? “Nee, en als ik kijk naar de uitvoering wordt dat een hele ingewikkelde voor de Belastingdienst. Dan moet je dus voor ieder suikerhoudend product gaan bekijken hoeveel suiker erin zit. En er moeten controles komen om te kijken of iedereen zich ook braaf aan de regels houdt.” Een administratieve nachtmerrie dus. Toch wil het nieuwe kabinet het gaan ‘bezien’. Zom: “Er zal een mooie brief aan de Tweede Kamer komen met wat er wel en vooral niet mogelijk is.”

 Zom geeft aan dat ook wel wordt gepleit voor een Europese suikerbelasting. “Net als bij minerale oliën, alcohol en tabak. Maar daar moeten dan alle 27 lidstaten het over eens zijn. Dat zie ik niet zo gauw gebeuren”

Meer lezen over het verschil tussen de frisdrankbelasting en suikerbelasting? Lees hier de column van Toon Zom op Taxlive. Meer weten over jongeren en frisdrank? Kijk onze uitzending (13 februari 22:10 uur op NPO2).