We bezoeken orchideeënkwekerij Van Maarel in het Westland. Hij heeft veel werknemers uit Oost-Europa en presentator Teun van de Keuken spreekt één van hen aan. Daniela is Poolse en woont hier al 10 jaar. Ze spreekt perfect Nederlands. Ze legt uit dat ze in een huis woont met heel veel mensen. ‘Soms is het gezellig. En soms is het heel veel stress omdat er teveel mensen zijn en je je aan elkaar gaat ergeren.’

Ze is blij dat ze niet in zo'n 'Polenhotel' woont. Ze kent Polen die daar wonen en die vinden dat niet altijd fijn. Teun legt haar voor dat veel mensen geen Polen in de buurt willen hebben wonen. ‘Maar je kan ze ook niet allemaal in een hotel stoppen, dat is niet menselijk eigenlijk. Je gaat niet mensen in een hokje stoppen en zeggen: ‘We willen u niet zien.’ Ze heeft het gevoel dat er soms gediscrimineerd wordt. ‘Dat je iets voor elkaar wil krijgen bij de bank en dan willen ze het eigenlijk niet omdat je uit Polen komt.’

Zorgen Polen voor meer overlast?

Een van de belangrijkste redenen voor dat verzet tegen woonplekken voor Oost-Europeanen is angst voor overlast. Als we in Vlaardingen rondbellen is dat hét thema. In Vlaardingen wonen enkele duizenden Oost-Europese arbeidsmigranten die voornamelijk in de kassen in het Westland werken. We hebben voor deze gemeente geprobeerd de overlast in kaart te brengen. Eén ding is zeker: er zijn wijkbewoners die meer overlast ervaren dan instanties zeggen waar te nemen. Duidelijk is ook dat er overlast is, maar het is de vraag of dat meer overlast is dan Nederlanders zelf veroorzaken.

We vragen het eerst aan de gemeente. Die erkent dat er overlast is, maar beperkt dat aanvankelijk tot panden die worden uitgebaat door partijen die niet samenwerken met de gemeente in een speciaal convenant: ‘Er worden panden door investeerders/uitzendbureaus (niet zijnde convenantpartners) opgekocht met als doel om te verhuren aan arbeidsmigranten. In een aantal van deze opgekochte panden veroorzaken arbeidsmigranten woonoverlast.’

Wij vonden dat een onbevredigend antwoord. Want er zijn meer plekken waar overlast gerapporteerd wordt. Neem Dick van der Werf van bewonersvereniging de Vogelbuurt, onderdeel van de wijk Holy Zuidoost. Daar heeft de woningcorporatie Waterweg Wonen in de periode 2010-2018 570 woningen gesloopt. In een groot deel daarvan zijn in fasen arbeidsmigranten gehuisvest. Van der Werf heeft daar veel klachten over. Veel overlast, vooral drinken in het openbaar, maar ook diefstal, zo vertelt hij ons. Daarom wil hij ze in zijn nu vrijwel geheel gerenoveerde wijk niet terug. Maar daar zijn wel plannen voor: aan de rand van de wijk, tegen een snelweg, moet een nieuw hotel voor arbeidsmigranten verrijzen.

Vuurtjes in de tuin

In deze wijk houden de corporaties en de gemeente een oogje in het zeil. De gemeente schrijft ons na een tweede vragenronde: ‘In Holy Zuidoost, waar ook veel woningen conform het convenant worden verhuurd aan arbeidsmigranten, zijn er niet of nauwelijks klachten met betrekking tot overlast.’ We hebben ook de politie gevraagd om informatie, maar die weigerde ook maar één vraag te beantwoorden.

Waterweg Wonen wilde wel een antwoord geven. Over de wijk van Dick zegt ze het volgende: ‘Wij hebben geen noemenswaardige klachten ontvangen. Voorbeelden van klachten die wij wel kregen zijn voornamelijk klachten over vervuiling (vuilniszakken naast de container), kleine groepjes die drinken in het park en parkeergedrag. In de periode tussen 2016 en 2018 hebben wij ook eengezinswoningen verhuurd. Hier kwamen nog wel eens klachten over vuurtjes en barbecueën in de tuin. Als corporatie kijken wij niet op van dergelijke overlastklachten. Deze kwamen namelijk ook voor in de aanloop naar sloop met reguliere bewoners.’

De gemeente zegt dat er ook op andere plekken waar arbeidsmigranten volgens het convenant gehuisvest zijn, meldingen van overlast zijn geweest, met name in een deel van de wijk Babberspolder-Oost. ‘Om de overlast te beperken zijn afspraken gemaakt met de uitzendbureaus en is gesproken met wijkbewoners. De meest recente maatregel – ook naar aanleiding van overleg met de bewoners – is het aanstellen van een conciërge geweest, naar Rotterdams voorbeeld. De klachten lijken afgenomen sinds het aanstellen van deze conciërge.’

Andere leefstijl

We vroegen ook of er verklaringen zijn voor het gedrag van Midden- en Oost-Europeanen. De gemeente zegt dat de overlast die er is lijkt samen te hangen met het tijdelijke karakter van hun verblijf, waardoor zij minder geneigd zijn om rekening te houden met de buren. Ze verdiepen zich soms niet genoeg in praktische Nederlandse gewoonten en omgangsnormen, bijvoorbeeld rondom het aanbieden van huisvuil en het maken van geluid.

Ook de woningcorporatie krijgt klachten over de andere leefstijl, bijvoorbeeld dat ze meer drinken. ‘Uit onze complexen hebben wij geen extreme overlastklachten ontvangen. Drinken in een park waar kinderen spelen is volgens onze normen niet gepast. Het is altijd alleen de vraag waar deze migranten dan wonen (in een complex van ons of elders). Dan is het lastig om in te grijpen. Komen deze zaken voor in onze complexen, dan is onze ervaring dat de uitzendbureaus goed ingrijpen.’ De corporatie weet overigens niet of er een verschil is met overlast veroorzaakt door Nederlandse jongeren. ‘Wij krijgen klachten over beiden.’ Ze mogen niet registreren op afkomst, alleen op overlastklachten. ‘Dat zijn er de afgelopen jaren niet veel geweest en het betroffen geen extreme situaties.’

De Valkenhof

Op dit moment is er één plek in Vlaardingen waar nog een grote groep arbeidsmigranten geconcentreerd zit, namelijk de voormalige seniorenflat De Valkenhof. Hier hebben we al vaker over geschreven, zoals hier en hier. De korte samenvatting is dat er in 2012 bij de opening overlast was, toen heel lang niet, en sinds bekend is dat het een half jaar langer openblijft nemen de klachten weer toe. Inmiddels heeft een buurtbewoner ons gemaild en allerlei klachten doorgestuurd. Een paar citaten.

‘De afgelopen jaren is er zeker regelmatig overlast geweest. Vooral troep rond de flat (Men gooit van alles naar beneden; niet alleen veel peuken, ook aardappelen, pompoenen, zelfs koelkasten. Dat ligt er dan vaak maanden. … Maar ook geluidsoverlast (van ruzie tot harde muziek) komt veel voor, zeker in de zomer als daar alle deuren openstaan. … Verder zijn er ook altijd hangjongeren rond de flat, de laatste jaren vooral drugsgerelateerd. Diverse bewoners belden en bellen naar Handhaving maar het wordt niet echt opgelost. Ook de overlast is dan even tijdelijk minder. De flat trekt ook onduidelijke handel aan (sigaretten, opleggers met auto's zonder nummerplaat. Regelmatig worden ook nummerplaten en auto's gestolen.’

Het blijft lastig om dit alles als buitenstaander te beoordelen. Er is overlast, maar hoe erg het is? De winkeliers uit de buurt, en ook een kritische wijkcoördinator, leken toch geen enorme overlast te zien, zo schreven we eerder.

Gewoon vrienden

Ondertussen is Daniela hard aan het werk. Ze vertelt dat ze veel Poolse mensen kent die hier hun gangetje willen gaan, vrienden willen maken en uitgaan. Maar dan moet je ze niet met honderden bij elkaar zetten. ‘In een hotel gebeuren ook de raarste dingen, dat heb ik wel vaak gehoord. Daar zitten meestal mensen die hier voor een tijdje werken, voor een half jaar en dan letten ze niet op de regels in Nederland. Maar als je daar op let, kan het goed gaan.’

Natuurlijk zijn er mensen die overlast geven. ‘Maar je hebt ook heel veel goede mensen die hier alleen komen om geld te verdienen om daarna in Polen een goed bestaan op te bouwen.’ Ze gelooft dat je de Polen het beste tussen de Nederlanders kunt laten wonen. Gewoon integreren dus. ‘Want ze zijn allemaal eigenlijk gewoon mensen. En je kan gewoon vrienden zijn. Tenminste, ik heb heel veel Nederlandse vrienden en dat gaat gewoon best, als ze zien hoe wij zijn.’