Strikt genomen geldt in Brabant een nulstand. Buiten de aangewezen leefgebieden op de Veluwe en in het oosten van Limburg mogen zwijnen nergens anders voorkomen. In praktijk hebben de dieren zich echter op veel meer plaatsen gevestigd, ook op plaatsen met veel intensieve varkenshouderij, zoals de gemeente Heeze-Leende.

In ons interview met burgemeester Paul Verhoeven roept hij de provincie op werk te maken van de ‘zwijnenproblematiek’ in zijn regio. ‘Er moet er ook echt wat gebeuren, want anders voorzie ik dat we grote problemen gaan krijgen. Agrariërs zitten nu al met de schade en ook de consequenties bij een veterinaire ziekte zijn niet te overzien voor Nederland als je dit zo laat doorgaan. Er zal echt actie moeten komen vanuit de provincie. Die moet ons de tools geven om aan de slag te gaan om dit probleem beheersbaar te maken.’

Gaat de provincie dat doen? Noord-Brabant lijkt de nulstand namelijk te hebben losgelaten. Zwijnen zijn in principe niet toegestaan, maar het beheer is vooral gericht op het beperken van schade. In een interview met presentator Teun van de Keuken licht gedeputeerde Johan van den Hout die keuze toe.

Allereerst. Vindt u dat er hier in de provincie ruimte moet zijn voor het wilde zwijn?

‘Ja. En of ik dat vind of niet: ze zijn er. Dat realisme is vooral het uitgangspunt van ons beleid. Ja, er geldt een nulstand. Maar we weten ook realistisch gezien dat we ze nooit allemaal wegkrijgen. En dus zijn we daar op die manier ook voorzichtig mee bezig.’

Maar de nulstand betekent toch: ze mogen er niet zijn?

Ja, dat zegt de wet ook over inbrekers. En toch zijn er inbrekers en geeft de politie dus voorlichting over hoe je dan je huis moet beveiligen.

Dat snap ik, maar het is toch gek om enerzijds te zeggen: ‘Ze mogen er niet zijn’ en anderzijds iets anders na te streven?

Nee, we streven niet na dat ze hier zijn. Ik vind dat ze hier een plek hebben. Waar we rekening mee moeten houden is gewoon het beleid dat het Rijk heeft geformuleerd. En dat is het nulstandbeleid.

Dus u bent het niet eens met het beleid?

Ik ben het niet perse eens met het beleid dat hier geen wilde zwijnen mogen zijn. Dat klopt. Het is bovendien ook onhaalbaar, dus het is ook niet zo heel erg verstandig om daar op te blijven hangen. En dus zijn we gaan kijken, waar zitten die zwijnen waar ze geen problemen veroorzaken? De Stippelberg bijvoorbeeld,in de Peel. Plekken waar mensen en wilde zwijnen elkaar niet tegenkomen en waar het ook heel moeilijk is om ze weg te schieten. Nou, laat ze daar dan zitten. Spreek dan af dat je je concentreert op daar waar het problemen veroorzaakt: in de buurt van varkenshouderijen.

Maar dat betekent dus dat u zegt: het beleid gaan wij niet over. Maar we kunnen eigenlijk stiekem toch een soort nieuw beleid maken?

Dat is niet stiekem, want het is heel openbaar. In Brabant zijn er geen vrijplaatsen voor zwijnen, maar wij gaan realistisch om met de uitdaging. Dat doen we door in de regio de verstandige mensen - boeren, jagers, natuurbeschermers - met elkaar aan tafel te zetten om in ieder geval te komen tot een uitspraak hoe ze met dat probleem om kunnen gaan.

Maar als je in praktijk regio’s gaat aanwijzen waar zwijnen voor mogen komen en regio’s waar dan niet mag, dan is dat in praktijk toch nieuw beleid? Ook al mag u dat dan waarschijnlijk om allerlei bestuursrechtelijke redenen niet zo noemen.

En bovendien zal ik het ook zo niet noemen. We houden ons aan het nulstandbeleid. Als iemand komt met een vraag om een vergunning of ontheffing om zwijnen te schieten, dan zal ‘ie hem ook krijgen.’

In een persbericht na de opnames laat de provincie weten ‘onder voorwaarden’ te willen meewerken aan een proef met drukjacht om probleempopulaties, zoals die bij Heeze-Leende onder controle te krijgen. Hoe die proef wordt ingevuld zal in in samenwerking met de Provinciale Staten en de Faunabeheereenheid worden afgestemd.

‘Misleidende term’

Eén vraag blijft echter onduidelijk. Kan de provincie Brabant het zich veroorloven om daarnaast gebieden aan te wijzen waar zwijnen met rust worden gelaten? Mede vanwege de financiële risico’s die varkenshouders lopen, maakte het ministerie van Economische Zaken in 2015 immers afspraken met varkenshouders over bestrijding van dierziekten, waaronder handhaving van de nulstand. Ook in het huidige crisisdraaiboek schrijft de Voedsel- en Warenautoriteit: ‘Buiten de leefgebieden worden wilde zwijnen niet getolereerd en wordt actief nulstandbeheer gevoerd.’

Maar volgens de provincie Brabant betekent dat niet dat alle zwijnen moeten worden verjaagd. Populaties wilde zwijnen mogen tot nul worden teruggebracht. Het begrip ‘nulstand’ is volgens gedeputeerde Van den Hout ‘misleidend’. Zoals we in dit artikel hebben samengevat, klopt dat niet. Diersoorten moeten in Nederland zoveel mogelijk in stand worden gehouden, maar de wet kent aparte regels voor zwijnen in nulgebieden.

Volgens de provincie Brabant werken de ‘zwijnenprovincies’ samen met het ministerie van Landbouw Natuur & Voedselkwaliteit en de varkenshouders aan een nieuwe aanpak om besmettingen te voorkomen, door ‘risicogestuurd populatiebeheer’ van zwijnen. Maar de provincie erkent: ‘Als er desondanks sprake is van besmetting zal de financiële schade ten laste komen van de varkenssector’.