Zorgfraude wordt al jarenlang op incidentniveau onderzocht. Onderzoeksredactie Follow The Money schreef bijvoorbeeld al een tijdlang over zorgbedrijf Anahid uit Almelo: een instelling waar in 2017 maar liefst 66,8 procent winst werd behaald. In de geestelijke gezondheidszorg, gehandicaptenzorg en thuiszorg is twee á drie procent winst gangbaar. Behaalt een zorgondernemer meer dan tien procent, dan is dat aanleiding om eens goed de financiën door te pluizen.

Met de openbare jaarrekeningen van zorgbedrijven, beschikbaar gesteld door het CIBG, kun je deze winstpercentages berekenen. Hiermee gooien wij een flink net uit over de Nederlandse zorgsector, en we analyseren de bedrijven die in dat net blijven hangen. Kunnen we logische verklaringen vinden voor die enorme winsten? Of hebben we hier toch te maken met zorgcowboys, die vooral uit zijn op winst en niet per se op het geven van goede zorg?

In de eerste tv-uitzending leggen we uit hoe we door data-analyse 97 zorgcowboys hebben gevonden. Een van die dubieuze zorgbedrijven is Thuiszorg Naborgh uit Rotterdam: de directrice van dit bedrijf is in twee jaar miljonair geworden met zorggeld. Bekijk ook het nieuwsbericht, de dataset en de onderzoeksmethode.

In de tweede uitzending kijken we naar structureel hoge winst: zorgbedrijven die twee jaar op rij minstens tien procent winst behalen. Bij zorgbedrijf Altenastaete bijvoorbeeld gaat dat ook ten koste van goede zorg. Minister Hugo de Jonge reageert op onze bevindingen. Bekijk ook het nieuwsbericht, de dataset en de onderzoeksmethode.

In de derde uitzending laten we zien hoe gemeenten worstelen met de controle op deze zorgcowboys. Vijf jaar na de decentralisatie weten gemeenten nog niet of zorggeld daadwerkelijk aan zorg wordt besteed. Bekijk ook het nieuwsbericht.

Het onderzoek naar zorgcowboys heeft inmiddels geleid tot Kamervragen en discussie in de lokale politiek van onder meer Maastricht, Utrecht, Hengelo, Apeldoorn, Groningen, Breda, Leeuwarden, Middelburg en de Peelgemeenten. Regionale media doen eigen onderzoek met de twee beschikbare datasets (de jaarrekeningen van 2017 en 2018), en als kers op de taart wordt ons onderzoekswerk beloond met de Stuiveling Open Data Award.

Wat is er verder gebeurd in ons onderzoek?

• Thuiszorg Naborgh is na onze uitzending door de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd gedwongen te stoppen.

• We ontdekten dat twee Friese zorgondernemers van het bedrijf Aventura uit Drachten een topsalaris verdienen, slechte zorg leveren en angstbeleid voeren.

• Oud-medewerkers van zorgbedrijf Altenastaete uit Werkendam en Nieuwendijk doen een boekje open over wanbeleid en slechte zorg.

• Leerlingen van praktijkopleidingen in de zorg moeten medische handelingen uitvoeren waar zij niet voor zijn gekwalificeerd.

• Het Almelose zorgbedrijf Anahid verklaart door 'hard te werken' dat zij jaarlijks megawinst halen.

• Naar aanleiding van onze data-analyse heeft het ministerie van VWS een onderzoek laten uitvoeren door Vektis naar (niet-)gecontracteerde wijkzorg. De uitkomsten hiervan zijn op woensdag 19 februari tijdens een Algemeen Overleg met minister Hugo de Jonge besproken.

In het Algemeen Overleg van 19 februari verwijst minister Hugo de Jonge meerdere malen naar de datasets (2017 en 2018), of zoals hijzelf noemt: "de Pointer-lijsten." Het ministerie en de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) zijn door onze lijsten gegaan en hebben verder onderzoek gedaan naar vijf bedrijven. Bij de overige zorgbedrijven worden in enkele gevallen nog aanvullende maatregelen genomen, zoals vervroegde en onaangekondigde controles.

"Dankzij Pointer-uitzendingen zijn wij alerter en scherper om de mazen in de wet te dichten", stelt de minister. Volgens De Jonge moet vooral de balans worden gezocht tussen het weren van zorgfraudeurs, en een werkbaar systeem inrichten voor nette zorgondernemers. Scherpere regelgeving voor toetreding en controle in de wijkzorg moeten in juni 2020 worden voorgesteld. Bekijk het volledige Algemeen Overleg hier terug.

Wat komt er nog aan?

Studenten van de Hogeschool van Amsterdam werken momenteel aan een datavisualisatie om de jaarrekeningen van zorgbedrijven inzichtelijk te maken. Als daar mooie resultaten tussen zitten, publiceren wij die visualisaties begin dit jaar.

Illustratie door Wendy van der Waal.