“Er wordt soms gedaan alsof we het in het verpleeghuis zo druk hebben en de zorg niet meer aankunnen en daarom deze ouderen chemisch vastbinden. Maar dat is wel erg kort door de bocht”, vertelt Nauta als we haar opbellen voor het dossier Dementiezorg onder druk.

Uit onderzoek van de Radboud Universiteit in Nijmegen blijkt dat zo’n 25 procent van de ouderen met dementie een antipsychoticum krijgt voorgeschreven in het verpleeghuis. Deze middelen zijn niet specifiek ontwikkeld voor ouderen met dementie, maar ze kunnen er wel voor zorgen dat bepaalde gedragsproblemen worden afgezwakt. Volgens de richtlijnen moet er erg terughoudend worden omgegaan met de inzet van dit soort middelen. Ook omdat er bij gebruik bij ouderen een verhoogd risico is op sterfte of beroerte.

Eerst afbouwen bij binnenkomst

Zelf begint Nauta bij een nieuwe bewoner in het verpleeghuis juist altijd met het afbouwen van medicatie, zo vertelt ze. “Enerzijds omdat ik het echte gedrag van iemand wil zien en anderzijds omdat in een verpleeghuis bepaald gedrag minder snel tot problemen leidt dan in een thuissituatie. Als iemand bijvoorbeeld de hele dag onrustig rondjes aan het lopen is of ’s nachts gaat dwalen, dan kan dat voor een mantelzorger heel zwaar zijn. In een verpleeghuis kan je dat veel makkelijker toelaten.”

Mensen met dementie vertonen ook regelmatig onbegrepen gedrag, zoals boosheid en agressie. “Het is een vervelende rotziekte, waarbij het lastig is om goed in te schatten waar gedragsproblemen vandaan komen. Is het pijn of zien ze daadwerkelijk dingen die er niet zijn?”, licht Nauta toe. Het is volgens haar daarom heel belangrijk om te kijken waar dat specifieke gedrag vandaan komt. “Als iemand op haar stoel zit te gillen, kan je ervoor kiezen om haar een kalmerend middel te geven, dat lost het probleem dan tijdelijk op. Maar het kan ook zijn dat dat voortkomt uit buikpijn en dan helpt dat middel niet.”

Het complexe ziektebeeld vraagt veel ervaring en inzicht om mensen met dementie te ‘lezen’, zegt de specialist ouderengeneeskunde. “Het beste medicijn tegen gedragsproblemen in het verpleeghuis is het kennen van het gedrag van een persoon met dementie.”

En aan het ‘kennen en lezen’ van de persoon met dementie schort het nog wel eens op de werkvloer, moet ze vaststellen. Door de inzet van uitzendkrachten en ZZP’ers is er in verpleeghuizen niet altijd de continuïteit die je zou wensen op de vloer. Met als gevolg dat zorgpersoneel en bewoners geen echte band op kunnen bouwen. Daarnaast wordt het lager geschoolde personeel – zoals de huiskamerbegeleiders – te weinig betrokken bij het overleg. “Terwijl die vaak wel de meeste tijd doorbrengen met de cliënt. Het probleemgedrag oplossen is samen de puzzel van een specifiek persoon leggen. Ik zou willen dat er meer waardering en investering komt in die medewerkers.”

Geen wonderpilletje

Belangrijk, ook met het oog op de toekomst, vindt Nauta. In de komende 20 jaar zal het aantal mensen met dementie verdubbelen, zo is de schatting, terwijl er steeds minder zorgpersoneel beschikbaar is. Het gevolg is dat er waarschijnlijk steeds meer mensen met dementie thuis zullen blijven wonen en de verpleeghuizen alleen nog maar de hele complexe patiënten zullen opvangen. “Het is daarom extra belangrijk dat alle medewerkers in de verpleeghuizen deze vaardigheden eigen maken.”

Het is volgens Nauta een misvatting dat er voor deze manier van werken geen tijd is of dat het extra werkdruk oplevert. “Je zal misschien aan de voorkant wat meer tijd kwijt zijn om erachter te komen wat er speelt, maar het levert uiteindelijk tijdswinst op voor de zorg en het verbetert ook de kwaliteit van leven van de bewoners. Bovendien is zo’n pilletje ook geen wondermiddel.”