Uit eerder onderzoek van Pointer blijkt dat na de uitbraak van het coronavirus nepnieuws over het virus op Twitter toeneemt. Maar niet alleen op Twitter wordt het wijdverspreid. Ook op Facebook en Instagram verschijnen berichten met misinformatie. In de afgelopen weken komen we tientallen video’s tegen die nog een stap verder gaan. Mensen zouden zelfmoord plegen vanwege het coronavirus. Wij onderzoeken deze video’s op authenticiteit. Zijn deze foto’s daadwerkelijk op de genoemde locatie gemaakt? Wanneer zijn de video’s opgenomen en heeft het iets te maken met het coronavirus?

Pointer bekeek drie video’s van zelfmoordpogingen en heeft besloten deze video’s niet aan het artikel toe te voegen. Wel kan er via een link doorverwezen worden naar de desbetreffende video. Waarschuwing: sommige video’s bevatten expliciete beelden.

Bologna

“Italy, Bologna: man in lockdown attempts suicide and lands on an ambulance. He survived and is now in hospital”, schrijft (⚠️) het account Neiljetel op Twitter. De video is op 24 maart 2020 op social media geplaatst. Op de video is te zien hoe een man over een dak van een oranjekleurig gebouw loopt. Plots lijkt hij uit balans te raken en valt hij naar beneden. Mensen die vanaf de straat toekijken gillen en een doffe klap volgt.

Door goed naar de omgeving in de video te kijken kunnen we de exacte locatie terugvinden op Google Maps. De gebouwen, het verkeersbord, de boom voor het gebouw: alles komt overeen met een adres aan de Via Ferrarese in Bologna. Dit incident heeft dus inderdaad plaatsgevonden in de Noord-Italiaanse stad. De locatie verifiëren is belangrijk, want daarmee kunnen we deze video vergelijken met ander beeldmateriaal.

Door op Facebook te zoeken op termen zoals suicidio en Bologna, vinden we nog een filmpje op exact dezelfde locatie met meer details rondom de zelfmoordpoging. Daarbij staat een link naar een artikel op de nieuwssite van het Italiaanse persbureau La Presse. In het artikel staat dat een man op een gebouw was geklommen en dreigde zelfmoord te plegen. Terwijl hij achterwaarts loopt, zou hij van het dak zijn gevallen. De man valt bovenop een ambulance en wonderbaarlijk genoeg overleeft de 35-jarige man de val. Er wordt verder niets gezegd over het coronavirus. Dat is niet opmerkelijk, want dit nieuwsbericht dateert al van 7 oktober 2019, vóór de coronacrisis dus. Maar inmiddels gaat de video opnieuw rond op social media. Daarin wordt opzettelijk gemeld dat het om het coronavirus gaat. Dat gaat dus om misinformatie.

Valencia

In de afgelopen weken zagen zeker 10.000 mensen een filmpje voorbij komen op social media waarin een man van een hoog hotel springt. Het account Bushead Rpz zet dit filmpje (⚠️) op Facebook met daarbij de tekst: “An Italian man who lost his father, mother, two sisters, and his wife and young daughter all of whom died from Corona virus infections, commits suicide by jumping from roof after Italy finds it self without a compass for orient and control the virus”. Het blijft niet bij die 10.000 views. In totaal vinden we 34 filmpjes van het incident, die van veertig keer bekeken oplopen naar een paar duizend views.

In de video is de naam Hotel Valencia Center te zien. Wanneer je die naam Googlet, kom je meteen bij een adres. De persoon die dit filmde, moet hier op de hoek van de straat hebben gestaan. De omgeving op streetview van Google Maps komt overeen met de omgeving uit de video. Wanneer we googlen op ‘Hotel Valencia Center AND suicide’ krijgen we als eerste resultaat een link naar een nieuwsbericht op de nieuwswebsite van Hoodsite. In dat nieuwsbericht is dezelfde video te zien, maar de video dateert van 27 december 2019. Net zoals het bovenstaande voorbeeld in Bologna, is deze suïcidepoging al gedaan voordat het coronavirus überhaupt zijn intrede deed in Europa. Ook hier kunnen we concluderen dat deze zelfmoordpoging niets te maken heeft met het coronavirus.

Philadelpia

Ook buiten Europa wordt nepnieuws de wereld in gestuurd. Wederom gaat het om een video waarin iemand een zelfmoordpoging doet. In deze video (⚠️) is te zien hoe een persoon van een hoog flatgebouw springt en midden op straat beland. Het account met de naam FatihmainLonden plaatst deze video op 31 maart 2020 op Twitter en zet daarbij de tekst: “A millionaire jumped from a roof after losing his whole family to Corona virus in Italy.” In het begin van het filmpje zie je dat de camera gericht is op de straat. Daar zie je Engelstalige verkeersborden en een politieauto met het nummer 911 erop. Dat is het alarmnummer in de Verenigde Staten. We weten dus dat dit incident heeft plaatsgevonden in een stad in de VS.

Om te onderzoeken of dit daadwerkelijk iets met het coronavirus te maken heeft, maken we een paar screenshots van de video. Deze screenshots gebruiken we voor een reverse image search; door een foto te uploaden op Google, zoekt de zoekmachine naar identieke voorbeelden van de foto. Zo kun je zien of de foto al eerder is gebruikt. Eén van die zoekresultaten leidt naar een artikel op de non-profit factcheck website Alt News. In dit artikel schrijft Priyanka Jha (onderzoeker op het gebied van misinformatie) dat het om fake news gaat. Deze video is namelijk afkomstig uit 2015. Het meertalige factcheck-platform Fact Crescendo heeft de video ook onderzocht. Zij plaatsen deze video, anders dan Alt News, in Philadelphia.

De bovenstaande drie voorbeelden uit Bologna, Valencia en Philadelphia vallen allemaal in de categorie nepnieuws. Wereldwijd worden nepberichten en video’s gedeeld om angst aan te wakkeren. Zo vond Pointer ook een video uit België, waarin een man op de grond zou zijn gevallen door toedoen van het coronavirus. Uiteindelijk was de man dronken en had het niets met het virus te maken. In dat artikel lees je ook een aantal tips om zelf te controleren of je te maken hebt met nepnieuws.

Denk jij aan zelfdoding of maak je je zorgen om iemand anders? Neem dan contact op met Stichting 113 Zelfmoordpreventie via 0900 0113 (24 uur per dag bereikbaar) of chat via 113.nl.