‘Van Dordrecht naar Zwijndrecht via Middelburg, Waddinxveen, Zutphen en verder. Esmiralda (19) is in haar leven meer dan tien keer verhuisd. Van crisisopvang naar pleeggezin tot internaat. ‘Als kind had ik altijd het idee dat ik toch weer weg moest.’ We komen met Esmiralda in contact voor ons onderzoek Uithuisgeplaatste kinderen. Ze is tevens één van de gezichten van de campagne ‘Stop het doorverhuizen’ waarmee stichting Het Vergeten Kind het onnodig doorplaatsen van uithuisgeplaatste kinderen wil stoppen.
Ze was 2 jaar toen ze uithuisgeplaatst werd omdat haar moeder destijds niet voor Esmiralda en haar zusje kon zorgen. ‘De eerste herinneringen die ik heb, zijn van mijn derde verjaardag. Ik vierde die in het pleeggezin in Zwijndrecht. Ik heb er nog een foto van.’ De uithuisplaatsing en de vele verhuizingen die volgen zorgen ervoor dat Esmiralda zich al op jonge leeftijd nergens echt veilig voelt. ‘Mijn vertrouwen in mensen was laag, want ik heb nooit geleerd om me te hechten. Ik werd opstandig en kreeg vaak ruzie. Met meestal wéér een verhuizing tot gevolg.’
Stop het doorplaatsen van kinderen
Margot Ende, directeur van Stichting Het Vergeten Kind, wil dit doorbreken. ‘Kinderen hebben een stabiele omgeving nodig met een positief toekomstbeeld. De realiteit is dat te veel kinderen gaan meedraaien in ‘de carrousel’ van de hulpverlening, waarbij ze continu moeten doorverhuizen, opnieuw beginnen en met andere gezichten te maken krijgen.’ Uit onderzoek blijkt dat een kind gemiddeld 3,6 verplaatsingen heeft meegemaakt. Maar in het geval van Esmiralda ligt dat aantal nog een stuk hoger. Volgens Stichting Het Vergeten Kind komt dit omdat de insteek nu vaak is om kinderen zo kort en zo licht mogelijk op te vangen. ‘Terwijl het voor al deze kinderen vooral belangrijk is dat een opvangplek de juiste plek is. Of dat nu een instelling, een gezinshuis of een pleeggezin is.’
‘Ook een pleeggezin kan beschadigd raken’
Jan Willem, de voormalig pleegvader van Esmiralda, beaamt dat. Samen met zijn vrouw Judith zorgde hij in Waddinxveen ruim 10 jaar voor haar, totdat het ook daar mis ging. ‘Een normaal gezin klinkt mooi, maar is voor kinderen met complexe gedragsproblematiek soms niet realistisch. Want het is soms echt aantrekken, afstoten en uitproberen. En op een gegeven moment kan de emotionele druk dan hoog oplopen.’ Hij vertelt hoe het gedrag van kinderen met hechtingsproblematiek hard kan binnenkomen bij pleegouders. ‘Je wil als pleegouder dat grote hart hebben, maar je moet juist ook hard kunnen zijn. Er komt namelijk een punt dat je voor jezelf moet kiezen. En dat kan negatief uitpakken voor het kind.’ Hij maakt de vergelijking met een zuurstofmasker in het vliegtuig. ‘Je moet het eerst bij jezelf op opdoen, eerst jezelf redden, anders ga je allebei dood. Maar dat is vaak niet de insteek als je je huis en hart openstelt voor een kind in nood.’
Met zichzelf in de knoop
Gemiddeld 45 procent van plaatsingen in een pleeggezin gaat dan ook mis (Bron: Richtlijn Pleegzorg). Dat heet een breakdown, een ongeplande voortijdig afgebroken plaatsing. En dat gebeurde uiteindelijk dus ook bij Esmiralda in het gezin van Jan Willem en Judith, die toen inmiddels gezinshuisouders waren geworden. Zelf weet ze eigenlijk niet precies meer wat uiteindelijk de druppel was. ‘Geen idee. We hadden gewoon heel vaak ruzie om de domste dingen.’ Voorbeelden kan ze niet noemen. ‘Het kon echt van alles zijn. Het was niks persoonlijks. Ik denk dat het de puberteit was en het feit dat ik zo met mezelf in de knoop zat.’ Wel zijn haar pleegouders streng vertelt ze. ‘Dat was natuurlijk om mij te beschermen, maar dat bedenk ik nu. Toen had ik behoefte aan meer vrijheid.’
Ik voelde me zo alleen. ’s Avonds kon ik alleen maar huilen. Ik had heimwee en wilde naar huis.
Impact van een breakdown
Jan Willem vult aan dat het destijds verder ging dan de normale huis-tuin-en-keuken-ruzies waar bijna elke ouder mee te maken krijgt als kinderen een bepaalde leeftijd bereiken. ‘Er was op dat moment sprake van zeer zorgelijke psychiatrische problematiek.’ Esmiralda herinnert zich vooral hoe ze na de zoveelste ruzie haar spullen inpakt en naar een opvang in Gouda wordt gebracht. ‘Ik dacht echt, waar ben ik? Ik voelde me zo alleen. ’s Avonds kon ik alleen maar huilen. Ik had heimwee en wilde naar huis. Ik miste mijn pleegouders.’ Ook Judith en Jan Willem hebben verdriet. ‘Ze heeft zeker 10 jaar bij ons gewoond en ze is uiteindelijk vrij plotseling weggegaan. Dat is verschrikkelijk. Daar hebben wij ook tranen om gelaten.’
‘Soms bekruipt me een gevoel van spijt’
Esmiralda is uiteindelijk niet meer teruggegaan naar Waddinxveen. Maar het contact is wel hersteld. Eens in de zoveel tijd gaat ze bij haar voormalig pleegouders op bezoek. ‘Judith en Jan Willem hebben uiteindelijk een hele grote rol gespeeld in mijn leven.’ Ze heeft het gevoel dat de problemen van vroeger zijn afgesloten. ‘Heel soms bekruipt me wel een gevoel van spijt. Wat als ik het toen niet zo ver had laten komen? Als ik daar aan denk, moet ik altijd nog even op mijn tanden bijten zodat niemand ziet dat ik er nog steeds pijn van heb.’ Door haar verhaal nu te vertellen hoopt ze andere kinderen die niet meer thuis kunnen wonen te kunnen helpen. En dat maakt Judith en Jan Willem in ieder geval supertrots. ‘Ze is voor ons en heel veel anderen een grote inspiratie.’
