In een groene wijk aan de rand van Utrecht woont Josephine Bancé-Joachimsthal (62). In een straat met eengezinswoningen die op elkaar lijken, maar die toch allemaal een andere kleur hebben. Josephine heeft vier kinderen, van wie er nog twee thuis wonen. Eén van deze twee is haar dochter Samyra. Samyra heeft Downsyndroom. Inmiddels is ze 35, maar ze denkt op peuter- en kleuterniveau. “Ze moet in alles worden begeleid. Ze kan bijvoorbeeld niet zelfstandig naar buiten."

Josephine krijgt in 2018 een fietsongeluk, waardoor ze een onderbeen verbrijzelt. “Samyra woonde thuis en ik kon niet meer volledig voor haar zorgen. Een vrouw met wie ik bevriend was bood aan dat Samyra één keer in de week bij haar mocht komen knutselen. Haar zoon woonde toen nog thuis. Samyra kende hen allebei van vroeger en ze kwam er af en toe met of zonder mij, dus het was allemaal heel vertrouwd.”

Spelletjes spelen en knutseldagen

Destijds merkte Josephine niet dat er op de knutseldagen iets speelde. “Ik wist dat de zoon daar af en toe ook was en dat ze dan samen iets deden. Gewoon gezellig een spelletje of iets dergelijks. En hij bracht haar ook wel eens thuis. Pas later toen ik hem betrapt had, vielen alle puzzelstukjes in elkaar.”

“Ik had wel gemerkt dat er iets was met Samyra. Ze was ongelukkig, had soms vreselijke huilbuien en riep dan dat ze dood wilde. Maar ik had geen idee waarom.” Josephine zocht hulp bij een arts voor gehandicapten bij de zorginstelling. Die dacht dat ze misschien meer zingeving nodig had in haar leven. “We hebben meerdere gesprekken gehad en begeleiding. Totdat ik er dus achter kwam wat er daadwerkelijk aan de hand was.”

‘Het is een geheim’

Op Hemelvaartsdag 2019 kwam de zoon van haar kennis een paar tegels leggen in de schuur. “Wij waren allemaal thuis. Toen hij klaar was zei hij: ik heb met Samyra afgesproken om nog eventjes wat te drinken in haar eigen woonkamer. Ik dacht alleen maar: goh, wat aardig. Ik heb nog een bakje met nootjes neergezet en wat te drinken.”

Later belde zijn moeder omdat ze haar zoon niet kon bereiken en Josephine liep met haar krukken naar boven. “Hij hoorde natuurlijk dat ik er aankwam. In de kamer trof ik een hele rare situatie: Samyra zat met een deken over haar hoofd haar kleding aan te trekken en ik rook een vreemde geur. Geen transpiratiegeur, maar een andere lichaamsgeur. Ik was helemaal in shock, wat is hier aan de hand?”

Samyra rende de trap op naar haar slaapkamer. “Ze was helemaal overstuur en hij vertrok naar huis. Samyra riep nog ‘Sorry, sorry’ uit het raam. Ik vroeg haar wat er aan de hand was. Ze zei: ‘Ik mag het niet vertellen, want het is een geheim’. Toen gingen alle alarmbellen bij mij af.”

Aangifte van misbruik

Wat blijkt: Samyra werd in een periode van anderhalf jaar meermaals misbruikt door de jongen in en om het huis van zijn moeder. De laatste keer was in Samyra’s eigen kamer, toen hij werd betrapt. Samyra is op het einde van die periode 28, hij bijna 24 jaar. Josephine gaat naar de politie en drie jaar later komt de zaak voor de rechter. Uiteindelijk wordt de dader in hoger beroep veroordeeld tot anderhalf jaar celstraf. Het is dan januari 2024.

Tijdens het misbruik, en erna, volgt hij een opleiding tot verpleegkundige. Het was de reden dat Samyra graag bij hem was, vertelt Josephine. Geruime tijd voor de knutseldagen is Samyra’s relatie uitgegaan met een jongen die ook Downsyndroom heeft. Ze was hier lang verdrietig om en vertelde erover aan de zoon van haar moeders kennis. “Hij zei toen: ‘Ik ga je therapeutisch helpen om over je verdriet heen te komen’. Samyra vertrouwde hem helemaal en keek erg tegen hem op omdat hij verpleegkundige was. Zij dacht, zonder bijbedoelingen, dat hij haar wel inderdaad zou helpen. Op die manier heeft hij zijn status als verpleegkundige misbruikt.”

Ontslagen bij het ziekenhuis

Als de man wordt veroordeeld, wordt hij ontslagen bij het ziekenhuis waar hij werkt. Hij heeft dan inmiddels zijn diploma behaald en een BIG-registratie gekregen. BIG staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg. In dit register staat wie een beschermde beroepstitel mag voeren in de zorg en welke handelingen je zelfstandig mag uitvoeren die bij het beroep horen.

Zowel het Openbaar Ministerie als het ziekenhuis waar de man werkte hebben na de veroordeling een melding over hem gedaan bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ). De inspectie deed vervolgens onderzoek naar de man. Pointer heeft het definitieve rapport van de IGJ in handen over deze zaak. Daarin staat de volgende conclusie van de IGJ: Ten aanzien van de verpleegkundige is sprake van een situatie die voor de veiligheid van patiënten of de zorg een ernstige bedreiging kan betekenen.

Ook al is de verpleegkundige veroordeeld voor een zedendelict in het strafrecht, dat betekent niet dat hij per definitie een beroepsverbod krijgt. Dat kan in dit geval alleen via het tuchtrecht. De IGJ diende een klacht in bij het tuchtcollege, maar moest deze weer intrekken. Reden: het delict, het seksuele misbruik, vond plaats vóórdat de man een BIG-registratie kreeg als verpleegkundige. Een grote klap voor Josephine.

‘Zorgen om kwetsbaren in de samenleving’

“Dat staat in een bepaald wetsartikel. Gevoelsmatig klopt dit natuurlijk helemaal niet, omdat het om zoiets ernstigs gaat. Het is eigenlijk een maas in de wet.” Alles stortte in voor Josephine, toen de man zijn BIG-registratie mocht houden. “Hij heeft geen spijt. Hij ziet zichzelf ook niet als schuldig." De inspectie constateert dat de man nauwelijks oog heeft voor de gevolgen van het slachtoffer en haar gezin, staat in hun rapport." Daar maak ik mij grote zorgen om. Niet alleen voor onszelf, maar voor iedereen die met hem te maken krijgt en vooral voor de kwetsbaren in de samenleving.”

Samyra is tot op de dag van vandaag ernstig getraumatiseerd, vertelt Josephine. “Ze heeft nachtmerries en herbelevingen, en schiet in de stress als ze iets haar herinnert aan het misbruik. Ze is veranderd in een klein wrak en ons hele gezin is ontwricht. En ja, het wordt nooit meer zoals vroeger.”