We zijn op de Thorbecke Scholengemeenschap in Zwolle voor ons onderzoek naar online shaming, het ongevraagd verspreiden van seksueel getint beeldmateriaal. Deze school biedt leerlingen regelmatig speciale lessen aan om hen voor te lichten over de gevaren van online shaming. Met fragmenten en stellingen probeert Martijn Straathof het gesprek op gang te krijgen Hoe verstuur je veilig pikante foto’s? En wat doe je als je onbedoeld een naaktfoto toegestuurd krijgt?

“Is het hier weleens op school gebeurd?”, vraagt Martijn. Meerdere leerlingen kunnen zich nog wel een incident herinneren. Juliëtte: “Toen ik in de tweede zat was er een meisje dat een sekstape had gemaakt en die is doorgestuurd. Het ging de hele school rond. Ze vond dat niet chill nee. Iedereen had het gezien.” Andere leerlingen in de klas knikken bevestigend.

Schoolleider Lieke Tromp weet nog wel om wie het ging: het was traumatisch voor het slachtoffer. Online shaming is de afgelopen jaren een aantal keer voorgekomen op deze school. “Het is in de onderbouw en in de bovenbouw gebeurd. Voor de leerlingen die het overkomt is het vreselijk, die durven niet op school te komen. Meestal kunnen we het oplossen door een gesprek met de leerlingen en in de klas, maar het is voorgekomen dat de politie erbij kwam, want het is strafbaar.”

Het valt op tijdens de gastles dat er een groot verschil is tussen de leerlingen. Sommigen weten heel goed waar ze het over hebben. Ze denken na over het maken van sexy foto’s en het versturen of delen ervan. Maar een deel van de klas lijkt helemaal niet met online shaming bezig, of ze doen alsof natuurlijk.

Groepsapp
Leon geeft toe dat hij ook weleens pikante filmpje op z’n telefoon heeft ontvangen. “Ja, dat was in een groepsapp met een paar honderd man. Dat was meer voor de leuk zo’n groepsapp, maar dan ga je er daarna ook maar uit.”

Is het onder jongeren eigenlijk gebruikelijk om sexy foto’s naar je vriendje of vriendinnetje te sturen? “Het is de norm”, zegt Leon. “Het komt heel vaak voor. Je bent het niet verplicht, maar ik weet dat heel veel mensen dat soort foto’s met elkaar delen.”

Des te belangrijker is het dat er geen ongelukken mee gebeuren, want in ons onderzoek naar online shaming schreven we al meerdere verhalen over hoe groot de impact is als het misgaat. De slachtoffers lopen soms jarenlang getraumatiseerd rond nadat hun pikante foto onbedoeld op social media rondging.

Wat kan een school doen om leerlingen bewust te maken van online shaming? Juliëtte en Leon vinden dat hun school het er vaker over moet hebben. Leon: “Bij biologie krijg je te horen hoe je het moet doen, maar in die lessen gaat het niet over de online seksuele wereld, terwijl dat wel veel belangrijker wordt.”

Juliëtte vult aan: “Je leert op school de standaarddingen zoals Nederlands, Engels, natuurkunde, wiskunde, maar over de basisdingen in het leven die je nodig hebt, zoals dit soort dingen, daar wordt eigenlijk bijna niet over gesproken. Dat mis ik wel.”

Schoolleider Lieke Tromp is het eens met de twee leerlingen. “In onderbouw zit het nu structureel in het onderwijs, in klas 1 tot 3, maar we zijn net bezig om het ook in de bovenbouw structureel te doen. Met vaste dagen waarin dit soort onderwerpen ter sprake komen. Eerst was het alleen in de mentorles, afhankelijk van de behoefte. Maar we gaan het nu structureel doen en ik vind ook dat het structureel moet.”

Rol ouders
En de ouders dan? Hebben die niet een belangrijke rol bij dit onderwerp? Scholen kunnen immers niet alles doen. Tromp: “Nee kunnen we ook niet, maar dit is wel een onderwerp dat de school binnenkomt. Tuurlijk hebben ouders hier een rol in en je kunt niet zonder ouders, maar we pakken wel een deel van die verantwoordelijkheid.”

“Je moet altijd zoveel mogelijk met je ouders proberen te bespreken. Maar ik snap dat het voor veel mensen ook lastig is. Het is een ongemakkelijk onderwerp”, zegt Juliëtte. “Het is voor mij een grotere drempel dan het met klasgenoten en leeftijdsgenoten te bespreken, omdat mijn ouders in een andere tijd opgroeiden waar online niet zoveel gebeurde of het gewoon niet bestond. Dus die begrijpen het net even anders.”