De palliatieve zorg in hospices moet vooral geen strengere regels of protocollen opgelegd krijgen. Dat zei minister De Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport gisteren tijdens een congres voor palliatieve zorgvrijwilligers. Opvallend, omdat vrijwilligers ons juist melden dat ze verantwoordelijke zorgtaken op zich nemen zoals medicijnen geven en nachtdiensten draaien.
De Jonge vindt dat de hele zorgsector juist een voorbeeld kan nemen aan hoe verpleegkundigen en vrijwilligers in hospices met elkaar samenwerken. ‘We moeten deze bijzondere vorm van zorg koesteren,’ zei De Jonge voor een volle zaal met vrijwilligers in theater De Flint in Amersfoort. Daarmee doelde hij op de flexibiliteit die hospices hebben om de zorg te organiseren en veel minder gebonden zijn aan regels.
Het congres was georganiseerd door Vrijwilligers Palliatieve en Terminale Zorg Nederland (VPTZ). Ook koningin Maxima was aanwezig om de vrijwilligers in het zonnetje te zetten.
Nachtdiensten draaien
In Nederland zijn zo’n 260 hospice-achtige voorzieningen. Hier verblijven mensen in de laatste fase van hun leven. De hospices draaien hoofdzakelijk op de twaalfduizend vrijwilligers. De verpleegkundige zorg wordt vaak geleverd door thuiszorgorganisaties. Er is minder toezicht dan bij andere zorgorganisaties, de kwaliteit van de zorg is vooral de verantwoordelijkheid van de hospices zelf.
Uit verhalen van onze diverse tipgevers blijkt dat de kwaliteit van de zorg in hospices niet altijd goed geregeld is.
Ook werd ons verteld dat vrijwilligers soms zorgtaken op zich moeten nemen zoals het geven van medicijnen en het draaien van een nachtdienst zonder aanwezigheid van een verpleegkundige.
Grijs gebied
Er is een groot grijs gebied in de verdeling van zorgtaken tussen verpleegkundigen en vrijwilligers. Hoe zit het met verschonen of het verzorgen van bepaalde wonden? Mag een vrijwilliger medicijnen toedienen of alleen aangeven? Is het erg als een vrijwilliger de morfinepomp indrukt als de patiënt daar om vraagt? En zou het helpen als zwart op wit komt te staan waar de grens ligt? Oftewel: moet deze groeiende sector niet juist meer worden gereguleerd?
Op meer regels en kwaliteitseisen zit de sector echt niet te wachten, was de duidelijke boodschap van diverse sprekers op het congres, zoals ook de VPTZ zelf. Een geluid dat ook klinkt bij diverse hospices, omdat het unieke karakter van de flexibele hospicezorg daarmee verloren zou gaan. De minister sluit zich daar dus bij aan.
Vergrijzing en personeelstekorten
Discussiepunt op het congres was de vraag hoe de samenwerking tussen beroepskrachten en vrijwilligers kan worden verbeterd en wanneer vrijwilligers worden overvraagd. Door de vergrijzing en personeelstekort in de zorg zal de vraag naar vrijwilligers in de hospicezorg immers de komende jaren alleen maar stijgen.
Als ik het niet doe, doet niemand het
Over grenzen gaan
Joost van Alkemade, voorzitter van de Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk, signaleert dat zorgtaken al steeds meer worden overgenomen door vrijwilligers. Uit onderzoek zou blijken dat vrijwilligers soms over hun eigen grenzen gaan, want: ‘Als ik het niet doe, doet niemand het.’
Steven Vanderstichelen van de Universiteit Gent deed in België onderzoek naar de rol van vrijwilligers in de palliatieve zorg. Hij concludeert dat ze een onmisbare schakel zijn tussen de verpleegkundigen, de mantelzorgers en de patiënt, maar dat de meerwaarde niet altijd voldoende wordt gezien.
In zijn onderzoek concludeert hij dat de communicatie tussen verpleegkundigen en vrijwilligers moet worden verbeterd. Bij het overdragen van diensten gaat daardoor belangrijke informatie verloren. Ook is er voor de vrijwilligers gebrek aan ondersteuning bij het verwerken van een heftige ervaring.
Op dit moment wordt in Nederland voor het eerst wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de zorg in de hospices. Volgend jaar wordt het rapport verwacht.
