Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid wil mobiele telefoongebruik in het verkeer keihard aanpakken en kondigde onlangs forse strafverhogingen aan: twee jaar celstraf, zelfs al heb je geen ongeluk veroorzaakt. Hoe gaat de politie dat handhaven?
Alleen de strafmaat verhogen heeft weinig effect op de verkeersveiligheid, zo lieten we eerder al zien. Dat stelt ook onderzoeker Michiel Christoph van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV): ‘Enkel het verhogen van de strafmaat heeft een zeer beperkt effect, en op basis van Amerikaans onderzoek weten we ook dat dat effect na verloop van tijd wegebt. In een bepaald onderzoek was na drie maanden het effect van een strafverhoging bijna volledig weggeëbd. Het wordt wel effectief als je ook de pakkans verhoogt.’
Ook hoogleraar straf(proces)recht Marc Groenhuijsen betwijfelt of het met enkel hogere straffen veiliger zal worden op de weg. ‘Het is zeer de vraag of dat zal lukken. Dat zal afhangen van de controles, van de handhaving door de politie. Nu is de pakkans zo laag dat vrijwel geen enkele verkeerswet enige preventieve werking heeft.’
De pakkans moet dus omhoog, en daarmee het aantal staandehoudingen. Want vooralsnog kunnen overtreders met een telefoon in de hand alleen door mensenogen worden gesnapt. Maar, zo laat het ministerie ons weten, staandehoudingen zijn ‘arbeidsintensief’. Daarom wordt ingezet op slimme mobiele camera’s om appende automobilisten te betrappen. Met elf camera’s (één per eenheid) moet de politie in de toekomst appende automobilisten gaan fotograferen. De Tilburgse hoogleraar Marc Groenhuijsen heeft stevige kritiek op dit plan. ‘Gelet op het volume van het verkeer in Nederland is elf camera’s een symbool.’
Zolang deze camera dus nog in ontwikkeling is, moet de politie mensen fysiek staande houden. Hoe vaak doet de politie dat? Uit cijfers van het Centraal Justitieel Incassobureau weten we hoeveel mensen een bekeuring hebben gehad na een staandehouding de afgelopen jaren. Waren dat er in 2007 nog bijna anderhalf miljoen (1.460.754), in 2015 – acht jaar later – was dat inmiddels gedaald tot minder dan een kwart miljoen (241.742).
Ter vergelijking: het aantal boetes dat wordt uitgedeeld na registratie van het kenteken (door een flitspaal) schommelt al jaren rond de acht à negen miljoen per jaar (8,8 miljoen in 2017)
Sinds 2015 neemt het aantal staandehoudingen overigens weer toe: van ruim 240.000 in 2015 tot bijna 385.000 in 2017. Ook de minister ziet het belang in van staandehoudingen voor de verkeersveiligheid. Via zijn woordvoerder laat hij ons weten de stijgende lijn van de afgelopen jaren te willen voortzetten. Daar past overigens wel een nuancering bij: het absolute dieptepunt van het jaar 2015 viel met name te verklaren door CAO-acties van de politiebonden, zo liet het ministerie van Infrastructuur en Milieu destijds weten. Een eenmalige dip dus. En hoewel er inmiddels inderdaad een stijgende lijn te zien is in het aantal staandehoudingen, afgelopen jaar lag dat aantal nog altijd ruim onder het aantal van vlak voor de CAO-acties van 2015.
Hoe gaat de politie meer mensen betrappen op gebruik van de mobiele telefoon achter het stuur? Politiecommissaris Egbert-Jan van Hasselt is verantwoordelijk voor de handhaving in het verkeer. Hij laat ons weten dat de politie geen extra personeel krijgt voor handhaving. Hoe werkt de minister dan precies aan die toename van het aantal staandehoudingen? De woordvoerder laat ons weten dat niet de minister maar ‘het gezag’, gaat over de inzet van politiemensen: ofwel het Openbaar Ministerie en burgemeesters. Bovendien heeft het aantal staandehoudingen prioriteit bij de korpsleiding: ‘De korpsleiding van de politie heeft naar aanleiding van het dalende aantal staandehoudingen in voorgaande jaren besloten om verkeershandhaving als onderdeel van de reguliere handhavingstaak van de politie sterker neer te zetten.’
Oftewel: de politie moet efficiënter gaan werken. Agenten op weg van A naar B moeten vaker verkeersovertreders aan de kant zetten, tussen hun andere werkzaamheden door.
Ik houd je op de hoogte!
Wil je graag op de hoogte gehouden worden van ons onderzoek? Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief.
De volledige reactie van het ministerie:
‘Het gezag (OM en burgemeesters) gaat over de inzet van de politie. De korpsleiding van de politie heeft naar aanleiding van het dalende aantal staandehoudingen in voorgaande jaren (in 2016) besloten om verkeershandhaving als onderdeel van de reguliere handhavingstaak van de politie sterker neer te zetten. Dit proces heeft de aandacht en steun van het departement. Er wordt gerichter gestuurd op meer zichtbare en zinvolle handhaving door middel van staandehoudingen. Verkeershandhaving dient door de medewerkers van de teams Verkeer en de basisteams te worden uitgevoerd als onderdeel van de algemene handhavingstaak van de politie. In de tweewekelijkse briefing van de korpsleiding met alle politiechefs wordt regelmatig met de zogenoemde Handhavingsmonitor aandacht voor dit onderwerp gevraagd en de rol die de politie- en teamchefs hebben in het gericht sturen op de handhaving. Inmiddels is ook al gebleken dat het aantal staandehoudingen in 2017 hoger lag dan in 2016. Daarnaast wordt gekeken of de handhaving ook op andere manieren kan worden versterkt. Zo hebben het OM en de politie meerdere innovatieprojecten op het terrein van verkeershandhaving in gang gezet.’
