De UK33 is niet het enige kotterschip dat stopt. Ook de TX-29 van de Texelse broers Marco en John Drijver ligt sinds de jaarwisseling aan de kant. Het is net als het Urker schip een zogenoemde boomkorkotter die tong vangt. Het vistuig met stalen balken trekt zware kettingen over de zeebodem waardoor tongen, die zich diep in de zanderige zeebodem verschuilen, worden opgeschrikt en in het achterliggende sleepnet belanden.

Tong een luxe vis

De kottervisserij drijft op de vangst van tong. Nederland heeft 75 procent van het Europese quotum aan Noordzeetong in handen. Met zijn typische smaak is de vis een specialiteit in restaurants en daarom ook veel duurder dan schol, gemiddeld zo’n 9 euro per kilo, terwijl de prijs van schol rond de 4 euro ligt. De tongvisserij is daarom ook een geliefd verdienmodel, maar de visserijmethode richt schade aan het bodemleven en moet daarom verduurzamen.

Elektrisch vissen

De UK33 kreeg samen met 83 andere Nederlandse tongvissers een ontheffing om in het kader van wetenschappelijk onderzoek, ‘elektrisch’ te vissen met pulstuigen. De belofte van die vismethode: minder brandstofverbruik en dus een lagere CO2-uitstoot, minder bijvangst en minder schade aan de bodem vergeleken met de boomkor. Maar voordat het vistuig zich wetenschappelijk kon bewijzen, kwam er kritiek. Een Franse milieuorganisatie trok aan de bel over de negatieve effecten. De Nederlanders zouden met de pulstuigen de zeebodem ‘leegvissen’. Het Europees Parlement, de Europese Commissie en de Raad van de Europese Unie gingen daarop akkoord met het Franse verzoek om een verbod op het pulsvissen. Later bleek ook dat het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) veel meer ontheffingen aan Nederlandse vissers had afgegeven, dan was toegezegd door de Commissie.

Door het pulsverbod werden tongvissers opnieuw veroordeeld tot hun ‘oude’ boomkorren. Noodgedwongen installeerden ze opnieuw de zware vistuigen waarvoor hun kotterschip veel meer brandstof moet tanken dan met de pulstuigen. Sindsdien verkeren de tongvissers in financieel zwaar weer.

De Boer: “Met de boomkor verbruiken we dubbel zoveel brandstof. In plaats van 15 ton gasolie, gingen we ineens naar 30 ton. Wekelijks scheelt dat zo’n 9 duizend euro in kosten. Dat loopt in de papieren. Lange tijd moest ik wekelijks geld bijleggen om uit de kosten te komen.”

Toekomstperspectief

Tel daarbij op een oud en versleten schip uit 1986 en het was wachten op onheil. “In september liepen we schade op aan de motor. De reparatiekosten liepen tegen de 200 duizend euro. We konden nog door blijven vissen, maar we wisten, dit schip haalt zonder reparatie volgend jaar de keuring niet.”

De Boer had zijn besluit om te stoppen aanvankelijk nog uitgesteld, maar het toekomstperspectief deed de schippers van de UK33 uiteindelijk de das om. “Jan heeft geen opvolging. Dan zou ik alleen verder moeten en hem moeten uitkopen, maar dat geld heb ik niet en bovendien zie ik de toekomst met windmolenparken en een dreigend algeheel verbod op de bodemvisserij niet rooskleurig in.”

Sanering

De Boer wacht op de sanering die LNV heeft aangekondigd. Vissers die willen stoppen, worden dan uitgekocht omdat de Europese Commissie de schadelijke bodemvisserij in de Noordzee zo veel mogelijk wil beperken.

De verwachting is dat zo’n 30 kotters in 2022 gaan stoppen, maar exacte aantallen zijn nog onduidelijk. LNV laat weten dat dit onder andere zal afhangen van de voorwaarden van de saneringsregeling. “Zodra we daarover duidelijkheid hebben, communiceren we dit aan de visserijsector.”

Volgens Johan Nooitgedagt, bestuurder van de Nederlandse Vissersbond, liggen er momenteel zestien kotters aan wal. “Maar dat betekent nog niet dat ze definitief stoppen. Sommigen zijn nog in dubio.”

Die twijfel heeft te maken met onduidelijkheid over de premie van de sanering. “Afhankelijk van de grootte van het schip, het aantal tonnages, belooft LNV een uitkoopbedrag, maar daarover komt pas op zijn vroegst begin juli meer duidelijkheid.”

De sanering wordt betaald vanuit het Europese compensatiebedrag voor de Brexit, de zogenoemde Bar-gelden die Nederlandse vissers krijgen omdat ze visquota moesten inleveren aan het Verenigd Koninkrijk. “Het totale budget is 135 miljoen euro, maar dat bedrag is niet alleen voor de sanering.”

Nooitgedacht verwacht dat grote schepen als de TX-29 en de UK33 op 1 miljoen euro kunnen rekenen, dat zegt hij met enige voorzichtigheid. “Het is geen vetpot. Veel vissers zitten al diep in de schulden omdat ze de afgelopen maanden geld hebben moeten bijleggen.”

Hoopje staal

De Boer werd door de motorproblemen al eerder gedwongen een besluit te nemen. “Het verhaal was wel duidelijk. Doorgaan had voor ons geen toekomst meer.” Voor het ‘hoopje staal’ dat de UK33 bij de sloop oplevert, krijgt hij mogelijk nog zo’n 1,5 tot 2 ton.

De schipper kijkt met opgeheven hoofd naar de toekomst. Hij is blij dat iedereen van zijn bemanning ander werk heeft gevonden. “Ik ga de schuur in, visnetten repareren.” Twee van de vier bemanningsleden besloten werk buiten de visserijsector te zoeken. Piet de Boer (24), zoon van schipper Jan de Boer en de jongste van het stel, ziet meer in de handel van cryptomunten. Een ander gaat de bouw in. “De emotionele momenten hebben we nu wel gehad”, aldus schipper De Boer. “Nu kunnen we weer vooruit kijken.”

Pointer doet onderzoek naar de visserij in samenwerking met Follow The Money. Lees het tweeluik die Margaux Tjoeng eerder maakte over het verdienmodel van de Nederlandse tongvissers en het spanningsveld tussen vissers en windparken op de Noordzee. Ook te beluisteren bij Pointer Radio: ‘Vissers vrezen genadeklap van windmolens op de Noordzee.’