“Gelijke toegang tot gezondheidszorg is een grondrecht. Voor iedereen.” Zo opent de uitgebreide initiatiefnota van Ploumen over de noodzaak van gendersensitieve zorg. Het is een pleidooi voor ongelijke behandeling, die moet leiden tot betere zorg. Want hoewel mannen en vrouwen tot op celniveau van elkaar verschillen, is de geneeskunde nog steeds vooral gebaseerd op het mannenlichaam.

In de praktijk betekent dit dat diagnoses bij vrouwen soms (te) laat worden gesteld, vrouwen regelmatig de verkeerde of een te zware behandeling krijgen, met onnodige bijwerkingen als gevolg, en dat vrouwen als gevolg hiervan vaker in het ziekenhuis belanden dan mannen. Terwijl vrouwen gemiddeld langer leven dan mannen, brengen ze onderaan de streep minder jaren door in goede gezondheid. Ploumen vat het in haar nota als volgt samen: ‘Men die quicker, but women get sicker.’

Gender en Gezondheid

In de afgelopen jaren zijn er verschillende initiatieven geweest om de kennisachterstand over man-vrouwverschillen in de gezondheidszorg te verkleinen en de kwaliteit van zorg voor vrouwen te verbeteren. Zo trok de overheid eerder 12 miljoen euro uit voor een 4-jarig kennisprogramma Gender en Gezondheid, dat werd uitgevoerd door ZonMw, subsidieverstrekker voor gezondheidsonderzoek. Maar dat programma is gestopt in 2020.

In de eindevaluatie valt te lezen dat de kennisachterstand over sekse- en genderverschillen op diverse gebieden is verkleind, en het bewustzijn over het belang van sekse en gender bij wetenschappelijk onderzoekers is gegroeid. Toch betekent dit niet dat de kennisachterstand van de afgelopen decennia nu ineens is ingelopen. Het kennisprogramma is vooral ‘een eerste stap’ geweest, zo staat in de evaluatie geschreven. In haar initiatiefnota stelt Ploumen daarom voor in de komende 10 jaar een budget van 30 miljoen euro te reserveren voor een voortzetting van het kennisprogramma Gender en Gezondheid.

Overbodig

Maar de minister van Volksgezondheid ziet geen heil in het voortzetten van dit onderzoeksprogramma. Hoewel hij het belang van genderspecifieke zorg erkent, en zichzelf ‘van harte’ opwerpt als genderambassadeur, vindt hij dit niet de juiste weg. Wat hem betreft moet in het vervolg binnen alle onderzoeksvoorstellen die binnenkomen bij ZonMw, ongeacht thematiek, aandacht besteed worden aan sekse en gender, waardoor een speciaal subsidieprogramma voor onderzoek naar man-vrouwverschillen volgens hem overbodig is. Om sekse en gender beter te integreren in bestaande onderzoeksprogramma’s heeft ZonMw onlangs een extra budget van 3 miljoen euro gekregen.

Kennisachterstand

Een nobel initiatief, maar toch zijn we er daarmee nog niet. Hoewel iedereen het erover eens is dat het einddoel moet zijn dat in ieder onderzoek op een relevante en doordachte manier aandacht is voor sekse- en genderverschillen, slaat de minister hiermee volgens Ploumen een aantal belangrijke stappen over.

“Er is meer aandacht voor (onderzoek naar sekse en genderverschillen, red.), er is meer kennis over, maar de vanzelfsprekendheid is er nog niet”, stelt zij in het Kamerdebat. “Dus je kunt zeggen: het is toch goed dat genderspecifieke zorg wordt meegenomen in alle programma’s, maar tegelijkertijd concluderen experts dat we daar eigenlijk nog niet aan toe zijn en dat er ook een apart programma moet zijn dat daarop inzoomt.”

Volgens ZonMw is enerzijds het als vanzelfsprekend meenemen van sekse en gender in de onderzoeksprogramma’s nodig. Anderzijds is er de komende tijd nog een kennisachterstand in te halen waarvoor aparte aandacht nodig is. “Wat ons betreft is de bewustwording bij onderzoekers en artsen nog niet groot genoeg. Het hangt nu nog te veel af van een kleine groep pioniers”, zegt de woordvoerder van ZonMw.

Motie

Een voortzetting van het programma is nog niet uitgesloten. Naar aanleiding van een motie van PvdA-Kamerlid Attje Kuiken stemt de Kamer volgende week dinsdag over het voorstel om een vervolg op het programma Gender en Gezondheid bij ZonMw te onderzoeken.

Heb je de uitzending over Ongelijkheid in de spreekkamer gemist? Terugkijken doe je hier: