Op Jaarverantwoordingzorg.nl zijn de jaarrekeningen van een groot aantal zorgbedrijven openbaar toegankelijk. Elk zorgbedrijf dat wordt gefinancierd uit de Zorgverzekeringswet (Zvw), Wet langdurige zorg (Wlz), de Jeugdwet of subsidies van het ministerie van VWS moet zijn jaarrekening op deze site openbaar maken. Naast de jaarrekeningen moeten deze zorgbedrijven hun financiën ook digitaal invoeren. Maar met deze databestanden kun je niet zonder enige kennis van programmeren achterhalen waar het geld binnen een zorgbedrijf aan wordt besteed.

Het gaat echter wel om publiek geld dat bedoeld is om goede zorg mee te bekostigen. Om aanwijzingen te vinden van misbruik van zorggeld, zijn de jaarrekeningen het startpunt voor onderzoek. Wij vinden het van groot belang dat deze cijfers niet alleen openbaar, maar ook toegankelijk zijn. Daarom bieden we een vereenvoudigde versie van de meest interessante financiële gegevens aan: de zogeheten Pointerlijst.

Hoe onderzoeken we zorgcowboys?

Eerst nog even over ons eigen onderzoek naar zorgcowboys: daarvoor analyseren we bijna 46 duizend jaarrekeningen van 13.051 zorgbedrijven. Op basis van die gegevens maken we onze eigen berekeningen. Maakt een zorgbedrijf structureel hoge winst? Of keert het grote bedragen aan dividend uit? Dit zijn goede indicatoren om verder op door te zoeken. We willen namelijk begrijpen wat er binnen zo’n bedrijf gebeurt met het geld dat uit publieke middelen komt.

Daarnaast voegen we extra gegevens toe aan onze analyse. Bij ongeveer tweeduizend jaarrekeningen hebben we aanwijzingen gevonden dat er geld uit het eigen vermogen wordt uitbetaald als winstuitkering: die moesten we vervolgens allemaal handmatig doornemen om te bevestigen dat zoiets daadwerkelijk gebeurt. We verzamelen maatregelen tegen zorgbedrijven (aanwijzingen, dwangsom onder last of verscherpt toezicht) die door de inspectiedienst IGJ zijn opgelegd vanwege de lage kwaliteit van zorg. En we hebben uitgezocht of een bedrijf inmiddels failliet is verklaard.

Ten slotte bevatten de digitale jaarrekeningen ook gegevens over de bestuursleden van een zorgorganisatie. Zien we telkens dezelfde namen van directeuren opduiken bij verschillende zorgaanbieders? En als iemand in opspraak is geraakt, maakt die persoon dan een doorstart onder een andere bedrijfsnaam?

Onze data-analyse levert een lijst van zorgbedrijven op die op 29 risicofactoren worden beoordeeld. Deze risicofactoren hebben we zorgvuldig opgesteld na gesprekken met zorgfraude-experts en door casussen van eerder betrapte zorgfraudeurs te analyseren. Het merendeel van onze risicofactoren wordt ook door het ministerie van VWS, inspectiedienst IGJ, de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en verzekeraars gehanteerd.

Deze risicobeoordeling is geen definitief resultaat: een bedrijf met een hoge score hoeft geen zorgfraude te plegen. En bedrijven met een lage score gaan misschien zo slim te werk, dat ze niet aanslaan op onze indicatoren. Maar deze lijst wijst ons wel op opmerkelijke indicatoren. Dit vullen we aan met verhalen van tipgevers, zodat we de harde gegevens en ervaringsverhalen naast elkaar kunnen leggen.

De uitkomst van onze volledige data-analyse geeft ons specifieke aanwijzingen waar we naar kunnen zoeken: hoe hoge winstpercentages zijn gehaald, of wat de rol van specifieke bestuursleden binnen het bedrijf is. Maar die gegevens zijn niet geschikt voor openbare publicatie. Daarvoor roept het resultaat te veel vragen en verdachtmakingen op. Alsnog willen we een vorm van deze lijst openbaar maken, omdat de oorspronkelijke jaarrekeningen zo lastig doorzoekbaar zijn.

Hoe hebben we de Pointerlijst samengesteld?

Daarom hebben we een selectie gemaakt van gegevens die we per zorginstelling publiceren in onze nieuwe Pointerlijst. Het gaat om zorgbedrijven die tussen 2020 en 2023 actief waren. Per zorgbedrijf publiceren we de volgende gegevens:

• Naam van het zorgbedrijf
• Concerncode: een unieke code per zorgbedrijf waarmee je gegevens aan elkaar kunt koppelen
• Kvk-nummer
• Laatst bekende adres van het zorgbedrijf
• Winst, omzet en winstpercentage per jaar (2020 t/m 2023)
• Totaal uitgekeerd dividend tussen 2020 en 2023
• Structureel hoge winst: haalt dit zorgbedrijf in deze periode drie jaar winstpercentage van ruim 10 procent?
• Heeft dit zorgbedrijf een maatregel van inspectiedienst IGJ opgelegd gekregen?
• Is dit zorgbedrijf een mogelijke zorgcowboy?
• Is dit zorgbedrijf failliet verklaard?
• Ontbreekt het laatste jaar in de openbare jaarverantwoording? Dat kan betekenen dat het bedrijf is opgeheven of geen zorg meer levert. Of in het ergste geval: geen jaarrekening heeft ingediend, terwijl ze dat wel zouden moeten doen.
• Wat is de omzetcategorie? Geeft aan hoe groot het bedrijf was in het laatst bekende jaar.

Daarbij is het goed om te weten dat zorgbedrijven deze financiële gegevens zelf hebben aangeleverd. Als de winst of omzet niet overeenkomt met wat er in de daadwerkelijke jaarrekening staat, dan heeft het zorgbedrijf dat zelf verkeerd ingevoerd. Winstpercentages hebben daardoor soms vreemde uitkomsten. We laten dit met opzet staan, zodat zorgbedrijven kunnen worden aangesproken op verkeerde rapportage van openbare gegevens.

De dividendbedragen hebben we handmatig verzameld en is vermoedelijk een onderrapportage. Sommige bedrijven hanteren vaag taalgebruik in hun jaarrekening om winstuitkeringen te benoemen. De gegevens over IGJ-maatregelen en faillissementen hebben we verzameld op 2 september 2024. Alles wat daarna nog is gebeurd, zit dus niet in deze dataset.

We maken deze lijst openbaar en toegankelijk, zodat cliënten, gemeenten, verzekeraars, toezichthouders en journalisten inzage krijgen in de financiën van zorgbedrijven – want dat hebben ze nu nog zelden. Grote kans dat er een logische verklaring voor hoge winstpercentages of dividenduitkeringen is te geven. Maar we kunnen deze vragen alleen stellen als we de cijfers voor ons hebben.

Om nog meer context bij deze lijst te geven, hebben we een interactive gemaakt waarin je stap voor stap door de cijfers wordt geleid. Hoe groot is de groep van bedrijven die de moeite waard zijn om te onderzoeken? En waarom zijn deze indicatoren belangrijk? Met een zoekmodule kun je doorgraven in de gegevens en een tip achterlaten zodra je iets interessants tegenkomt.

Welke impact had onze vorige Pointerlijst?

Pointer publiceert sinds 2019 over misbruik van zorggeld in het onderzoek De Zorgcowboys. Naar aanleiding van onze publicaties en de eerste Pointerlijst deed toenmalig minister van VWS Hugo de Jonge meerdere toezeggingen en beloften om dubieuze zorgbedrijven te weren, op te sporen en aan te pakken. Hij vond de hoge winsten en dividenduitkeringen 'maatschappelijk onverantwoord' en 'ondermijnend voor de kwaliteit' van de zorg. "Onder andere door de Pointer-uitzendingen zijn we alerter en scherper geworden op de vraag of we nu echt alle mazen in de wet hebben gedicht die we ook zouden kunnen dichten”, zei De Jonge in een Algemeen Overleg op 19 februari 2020. "Mijn stelling is dat dat nog niet zo is."

En het lijkt erop dat zorgcowboys ruim 4 jaar na die uitspraak nog steeds ongestoord hun gang kunnen gaan. Sterker nog, ze lijken meer te hebben geleerd dan de instanties die ze moeten tegenhouden. Het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) krijgt sinds 2019 steeds minder signalen van zorgfraude. Niet omdat de fraude minder wordt, maar onder meer omdat zorgcowboys 'innovatiever worden in het vinden van gaten in beleid en manieren om fraude te plegen'.

De eerste Pointerlijst was het beginpunt van een reeks publicaties en tv-uitzendingen over dit onderwerp. Zorgbedrijf Naborgh uit Rotterdam is na ons onderzoek failliet verklaard nadat het zorg declareerde die niet werd geleverd. Zorgverzekeraar CZ beëindigde het contract met Altenastaete nadat uit ons onderzoek bleek dat daar fraude en wanbeleid plaatsvond.

De dataset was voor verzekeraars, gemeenten en journalisten grondstof om hun eigen onderzoek naar zorgbedrijven mee te doen. De NZa heeft naar aanleiding van ons onderzoek hun eigen opsporingsmethodiek aangepast en een eigen dashboard ontwikkeld om zorgcowboys op te sporen. De Algemene Rekenkamer deed naar aanleiding van onze bevindingen een onderzoek naar de aanpak van zorgfraude. In het snoeiharde rapport Een Zorgelijk Gebrek Aan Daadkracht (2022) wordt ook een voorbeeld besproken uit onze lijst.

In 2019 wonnen we samen met Follow The Money de Stuiveling Open Data Award voor onze open werkwijze. Een jaar later ontvingen we de publieksprijs van De Tegel, de belangrijkste journalistieke prijzen in Nederland.

Maar het allerbelangrijkste: onze lezers vonden hun eigen zorgaanbieder terug in de Pointerlijst en gaven ons tips. Zowel cliënten als (oud-)medewerkers van zorgbedrijven hebben zich bij ons gemeld om verdachte signalen te delen. Dankzij die informatie hebben we inmiddels 6 tv-uitzendingen, 12 radio-afleveringen en tientallen artikelen gepubliceerd. En we hopen natuurlijk dat dat ook gaat gebeuren met deze nieuwe Pointerlijst.